Referat mavzulari ro’yxati

 

---

155 
11-AMALIY MASHG‘ULOT 
Mavzu:
 Avtoklav ko‘pik beton va ko‘pik silikat mahsulotlar ishlab chiqarish. 
Nazariy qism 
Asosiy bog‘liqliklar va hisoblash formulalari 
Tayanch 
iboralar: 
Beton 
qorishmasi,harakatchanlik,bikrlik,beton 
kompoziti, 
mikrostruktura, makrostruktura,mustahkamlik,deformativlik, beton markasi va klassi, monolit 
betonlash, betonni parvarishlash, betonni korroziyadan saqlash. 
Ko‘p g‘ovakli (yacheykali) betonlar. Ko‘p g‘ovakli beton juda Yengil, 90% gacha 
g‘ovaklardan tashkil topgan, zichligi (300 dan 1200 kg/m
3
gacha) bilan issiqlik 
o‘tkazuvchnlik ko‘rsatkichlari 0,07 dan 0,38 Vt/(m
.0
C) boshqa betonlarga nisbatan kichik 
bo‘lgan ashyodir (11-jadval).
Ko‘p g‘ovakli beton va ba’zi qurilish ashyolarining asosiy
fizik-texnik xossalarini taqqoslash 
15-jadval 
Ko‘rsatkichlar 
O‘lchov birligi 
G‘isht 
Blok 
Ko‘pik beton 
(avtoklavda 
qotirilmagan) 
sopol 
silikat 
keramzit 
beton 
ko‘pik 
beton 
O‘rtacha zichlik 
kg/m
3
1550-
1700 
1700-
1950 
900-
1200 
300-
1200 
300-1200 
1 m
2
devor 
og‘irligi 
kg 
1200-
1800 
1450-
2000 
500-900 
90-900 
90-900 
Issiqlik 
o‘tkazuvchanligi 
Vt/(m∙
o
S) 
0,6-
0,95 
0,85-
1,15 
0,75-
0,95 
0,07-
0,38 
0,07-0,38 
Muzlashga 
chidamliligi 
sikl 
25 
25 
25 
35 
35 
Yoqilg‘ining 
sarfi 
kg shartli 
yonilg‘i/1000 
dona g‘isht 
246 
60-80 
35 
65 
- 
Elektr 
energiyaning 
sarfi 
kVt soat/ 
shartli 1000 
dona g‘isht 
80-82 
36-38 
30-32 
35 
1,5-4 
Suv 
yutuvchanligi 
% 
12 
16 
18 
20 
14 
Siqilishga 
mustahkamligi 
MPa 
5-30 
5-30 
15-50 
0,5-20 
0,5-20 
Ko‘p g‘ovakli betonlar issiq-sovuqni kam o‘tkazadigan va konstruktiv xillarga 
bo‘linadi. Ko‘p g‘ovakli beton mayda, o‘rta yiriklikdagi g‘ovak va yumaloq (o‘lchami 1-
1,5 mm gacha) havo g‘ovakchalaridan tashkil topgan. Ko‘p g‘ovakli betonning markasi va 
xossalari 12-jadvalda keltirilgan. 
Ko‘p g‘ovakli betonlarning markasi va xossalari 
16-jadval 
Zichligi, kg

m
3
400 
500 
600 
700 
800 
900 
1000 
1200 
G‘ovakligi, % 
83 
78 
73 
70 
67 
63 
60 
50 
Siqilishdagi 
mustahkamlik, MPa 
1,0 
2,5 
3,5 
5,0 
7,5 
8,0 
10 
15 
Markasi
10 
25 
35 
50 
75 
- 
100 
150 

---

156 
Bunday ko‘p g‘ovakli beton tayyorlashda g‘ovaklar quyidagi usullar bilan hosil 
qilinadi: 
Kimyoviy usul - bunda bog‘lovchi moddaga maxsus gaz hosil qiluvchi qo‘shilmalar 
qo‘shiladi, natijada tayyorlangan qorishmadagi bog‘lovchi modda bilan qo‘shilma 
o‘rtasida o‘zidan gaz ajratuvchi reaksiya boshlanadi. Bu esa buyumda g‘ovaklar hosil 
qiladi. Bunday ashyolar gaz-beton deb ataladi. 
Gaz-betonni tayyorlashda quyish (14.1-rasm), tebratish va zarb ta’siridagi 
jarayonlarga asoslangan texnologiyalar qo‘llaniladi. 
1-rasm. Gaz-beton buyumlarini tayyorlash texnologiyasi 
1-qum bunkeri; 2-suv bunkeri; 3-SFM bunkeri; 4-dozator; 5-ohak bunkeri; 6-sharli 
tegirmon; 7-nasos; 8-shlam-xovuz; 9-shlam torozi; 10-ohak-qum aralashmasi bunkeri; 11-
alyumin kukuni dozatori; 12-portlandsement bunkeri; 13-gips bunkeri; 14-gaz-beton 
qorishmasi; 15-qolipga quyish joyi; 16-qotish joyi; 17-qirqish joyi; 18-aravacha; 19-qolip; 
20-avtoklav (bug‘ qozon); 21-tayyor buyum. 
Mexanik usul -
 
bunda bog‘lovchi suv qorishmasi bilan alohida tayyorlangan 
ko‘pikni tez sur’atda aralashtiriladi va qotgandan keyin ko‘pik-beton deb ataluvchi yengil 
tosh hosil bo‘ladi. 
Ko‘pik-betonni tayyorlashda an’anaviy, quruq mineral (14.2-rasm) va aeratsiya 
jarayonlarga asoslangan texnologiyalar qo‘llaniladi. 
Qipiq beton.
 
Yog‘och chiqindilari asosida olinadigan yengil beton orasida qipiq 
beton quyma yaxlit devor qurilishida keng ishlatilmoqda. Titratib zichlangan 
qipiqbetondan yirik o‘lchyaamli devorbop bloklar, polbop plitalar ishlab chiqariladi. Issiq 
havoda qotirilgan qipiqbeton sement, yog‘och qipig‘i, qum. Ohak yoki soz tuproqni suv 
bilan qorio‘tirib olinadi. Bunday yengil beton mustahkamligi 5 dan 15 kgs/sm
2
ga teng va 
undan 4-5 qavatli turarjoy va qishloq xo‘jaligi bino devorlarini qurish mumkin. 
омборхона 

---

157 
14.2-rasm. Ko‘pik-betonning an’anaviy (a) va quruq mineral (b) texnologiyalari 
asosida tayyorlash sxemasi 
1-sement, qum va suv bunkerlari; 2-torozilar; 3-beton qorishma uchun 
qorishtirgich;4-ko‘pik generatori; 5-ko‘pik-beton qorishmasini tayyorlash uchun 
qorishtirgich; 6-qolip; 7-quruq komponentlarni tayyorlash uchun qorishtirgich. 
Bunday beton ishlatilganida issiq-sovuq va tovushni kam o‘tkazishi hisobiga devor 
qalinligini 35 sm ga kamaytirish mumkin (1-jadval). 
Qipiq beton tarkibi va xossalari 
17-jadval 
№ 
29 kundan keyingi siqilishdagi 
mustahkamligi, kgs/sm
2
1 m
3
betonga ketadigan ashyolar sarfi 
Sement 
M400, 
kg/m
3
Ohak yoki 
soz tuproq, 
kg/l 
Qum, kg/l 
Qipiq, kg/l 
1 
5 
50/45 
200/140 
50/30 
200/800 
1 
10 
100/20 
150/110 
200/120 
200/800 
1 
15 
150/135 
100/70 
350/220 
200/800 
1 
15 
200/180 
50/35 
500/300 
200/800 
Uch qatlamli ko‘pik poliuretanli devorbop panel turar joy binolarini yengil temir 
konstruksiyalar bilan qurishda ishlatiladi. Bunday bino xonalarida namlik 70% gacha, 
harorat 20
o
C gacha bo‘ladi. 
Shartli belgilari: 
-panelni turi-4; s-po‘lat, ruxlangan tunika qalinligi-0,7mm, uzunligi 6000mm, eni 
1000mm, texnik shartlar – TSH 64-22580908-001:2009. 
Panelni bir tomoni ruxlangan tunika bilan qoplanganda 1m
2
ni og‘irligi quyidagi 
jadvalda yoritilgan. 
18-jadval 
Panelni 
qalinligi 
0,45 
0,5 
0,55 
0,6 
0,7 
60 
11,73 
12,6 
13,45 
14,3 
16,0 
80 
12,83 
13,7 
14,55 
15,4 
17,1 
100 
13,93 
14,4 
15,65 
16,5 
18,2 
қоришма
қўшилма 
КА 
С 
Қ 
Ц 
С 
Қ 
Ц 
қоришма

---

158 
Tunika yuzasiga yopishtirilgan ko‘pik poliuretan qatlamida nuqson chuqurligi 
50mm dan yuzasi 20sm
2
oshmasligi kerak. 
Paneldan ishlangan namuna (1100x250mm, ruxlangan tunika qalinligi 0,7) 
egilishga ishlaganda (tayanchlar orasidagi masofa 1000mm) 60, 80 va 100mm li 
qalinlikdagi panel tegishli ravishda 510, 680, 850 kg kuchda buziladi. 
Devorbop va konstruktiv ko‘pik beton buyumlarini nemis texnologiyasi asosida 
ishlab chiqarishni O‘zbekistondagi “Xorijqurilish” kompaniyasi yo‘lga qo‘ydi. Kompaniya 
qisqa vaqtda istalgan o‘lchamda issiq-sovuqni kam o‘tkazadigan plitalar, devorni yaxlit 
quyma usulda qurish, qavatlararo tovush va issiqni saqlovchi qatlam, er osti va ustki issiq 
quvurlarni izolyasiya qilish kabi murakkab texnologik jarayonlarni sifatli bajarishga 
ixtisoslashgan korxonaga aylandi. 
Bunday devorbop ko‘pikbeton bloklarini fizik-mexanik xossalari quyidagi jadvalda 
yoritilgan. 
19-jadval 
Ko‘rsatgichlari 
O‘lcham 
birligi 
Ko‘pikbeton 
Quruq xolatdagi 
o‘rtacha zichligi 
kg/m
3
400 
600 
1000 
1600 
Issiqlik 
o‘tkazuvchanlik 
koeffitsienti 
Vt/m
o
C 
0,11 
0,14 
0,28 
0,51 
Suv 
shimuvchanligi 
% 
- 
- 
6,6 
- 
Siqilishga 
mustahkamligi 
MPa 
0,5-0,7 
1,5-2,0 
5,0-7,5 
15-20 
Muzlashga 
chidamliligi 
Sikl 
Buzulmaydi