|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM
VAZIRLIGI
JIZZAX POLITEXNIKA INSTITUTI
“QURILISH MATERIALLARI VA KONSTRUKSIYALARI” kafedrasi
PARDOZLASH VA ISSIQLIK IZOLYASIYA MATERIALLARI
FANIDAN
MA’RUZA MATNLARI
6
IV-SEMESTR
Ma’ruza.№1(2-soat)
Mavzu: “Pardozlash va issiqlik izolyasiya materiallari” faniga kirish.
Fanning mazmuni. Pardozlash va issiqlik izolyasiya materiallarini paydo bo‘lishi
va rivojlanishi. Fanning predmeti va ob’ekti. Fanning metodi.
Ma’ruzani yoritish rejasi:
1. Pardozlash va issiq o’tkazmaydigan ashyolar haqida umumiy tushunchalar.
2. Pardozbop materiallarni ishlatishning ahamiyati.
3. Pardozbop materiallarga bo’lgan umumiy talablar.
Tayanch iboralar:
Tosh materiallar, sopol materiallar, anorganik xom ashyo,
organik xom ashyo, glazur, mustahkamlik , suvga va sovuqqa chidamlilik, zichlik,
binolarning ko’rkamligi.
Issiqlik izolyasiya materiallari deb, yuqori g‘ovakka ega va oqibatda kam
issiqlik o‘tkazuvchan qurilish materiallariga aytiladi.
Yuqori g‘ovak deyarli barcha issiqlik izolyasiya materiallarining bosh va
umumiy xususiyati bo‘lib, ularning asosiy texnik xossalarini aniqlaydi.
Turli texnologik usullarni qo‘llab, issiqlik izolyasiya materiallar g‘ovakligini
nazorat qilish va shu yordamida materiallarga kerakli sifatlarni berish mumkin.
“Issiqlik izolyasiya materiallar texnologiyasi” fanining mohiyati turli xususiyat
va ko‘rinishdagi xom ashyodan keskin farqlanuvchi ishlab chiqarish texnologik
sxemalari bo‘yicha olingan va xalq xo‘jaligida turli sohalarda qo‘llanuvchi
materiallarni o‘rganish bilan bog‘liq.
“Issiqlik izolyasiya materiallar texnologiyasi” fanining alohida bo‘limlari
o‘xshash o‘quv fanlar bilan uzviy bog‘liq, masalan: bog‘lovchi moddalar, qurilish
materiallari va buyumlari texnologiyasi va boshqalar.
Qo‘llanilayotgan xom ashyo va ularni qayta ishlash usullari turli-tumanligiga
qaramasdan, barcha issiqlik izolyasiya materiallarini ishlab chiqarishda bitta umumiy
va shu bilan birga muhim texnologik masala mavjud bu yuqori g‘ovak material
olishdir. Bu esa “Issiqlik izolyasiya materiallar texnologiyasi” fanining bir o‘zida
bunday materiallar ishlab chiqarishning ko‘p sonli usullarini o‘rganishga imkon
beradi.
Issiqlik izolyasiya materiallari bino va inshoatlar qurilish konstruksiyalari,
shuningdek texnologik apparaturalar, issiqlik qurilmalari va turli trubalarni issiqlik
izolyasiyasi uchun ishlatiladi.
Issiqlik izolyasiya materiallarini qurilishda qo‘llash:
a) yig‘ma qurilish uchun mahsulot va konstruksiyalarni zavodda tayyorlash
yo‘li bilan qurilish ishlari industriyasi darajasini oshiradi;
b) asosiy qurilish materiallari: sement, g‘isht, yog‘och, metall va boshqa
materiallarga bo‘lgan katta talablarni kamaytiradi;
7
v) to‘sish qurilish konstruksiyalari (devorlar, to‘siqlar) og‘irligini kamaytiradi,
ko‘taruvchi qurilish konstruksiyalarini engillatadi (poydevorlar, ustunlar);
g) binolarni isitish uchun yoqilg‘i sarfini kamaytiradi.
Qurilishda issiqlik izolyasiya materiallardan samarali foydalanishni turar-uy
devorlari misolida ko‘rish mumkin.
Tashqi yirik panelli devorlar uchun
texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlar
1 - jadval
Devor turlari
Devorlar
qalinligi sm
Og‘irligi
kg
Montaj qilingan
konstruksiya bahosi, %
da
1
3
4
5
G‘ishtdan terilgan devor
66
1240
100
Panellar: 700 markali
g‘ovak betondan oxak
asosida bir qatlamli
30
250
54
Temir-beton mineral
paxtali yarim qattiq
plitkali
21
257
88
Ko‘pik –shishali shishali
temir-beton
16
171
99
Jadvaldan turli issiqlik izolyasiya materiallar bilan isitilgan tashqi yirik panelli
devorlarning 1 m
2
qalinligi va og‘irligi, turar uylar uchun avvaldan odat bo‘lgan 2,5
g‘isht qalinligidagi g‘ishtli devorga nisbatan qanchaga kamayishini ko‘rish mumkin.
Binolarni tiklash uchun sarf bo‘lgan qurilish materiallarining taxminiy
ko‘rsatkichi binoning tashqi perimetri bo‘yicha 1 m
3
ga ketgan kg birlikdagi
og‘irligidir.
Sanoatda issiqlik izolyasiyasi – issiqlikni yo‘qotishni qisqartirish va yoqilg‘i
iqtisodida asosiy omillardan biri hisoblanadi. Uni elektr stansiyalarda, metallurgiya,
mashinasozlik, neft, kimyo va sanoatning boshqa sohalarida qo‘llaniladi. Sanoat
uskunasi izolyasiyasi uchun (bug‘ o‘choqlari, truboprovodlar, pech va boshqalar)
qo‘llanuvchi issiqlik izolyasiya materiallarining o‘rtacha 1 t si yiliga shartli
yoqilg‘idan 200 t gacha iqtisod beradi.
Turli truboprovodlar issiqlik izolyasiya materiallarining keng qo‘llanish
sohasidir.
Sanoat uskunalari va truboprovodlarning issiqlik izolyasiyasi iqtisodiy
samaradorligi darajasini ko‘pincha issiqlikni tejash koeffitsienti η deb ataluvchi
kattalik bilan baholanadi.
8
Agarda izolyasiyagacha issiqlik uskunasining tashqi muhitga issiqlik
yo‘qotishini Q
1
deb, izolyasiyadan keyingi o‘sha uskunaning issiqlik yo‘qotishini esa
Q
2
deb belgilasak, issiqlikni tejash koeffitsienti
%
100
1
2
1
Do'stlaringiz bilan baham: |
