Referat mavzulari ro’yxati

Plastik qoliplash usuli bilan g‘isht ishlab chiqarish texnologiyasi 
 
Plastik qoliplash usulida loyning namligi 18-25 % buladi. 
Bu loydan g‘isht va toshlar tayyorlash uchun lentali preslar ishlatiladi. Ular vakuum 
bilan yoki vakuumsiz ishlaydigan to‘rlarga bo‘linadi. Vakuumsiz ishlaydigan lentali 
presning tuzilishi quydagi rasmda ifodalangan. 
 
15-1-rasm. Lentali vakuumsiz press. 
1. Shnes 2.Korpus. 3.O’tkaziladigan moslama (golovka). 4.Mundshtuk. 
Vakuumli preslarda qoliplanganda buyumlarning xossasi o‘zgaradi. Bu usul 30-
chi yillarda qo‘llanila boshlagan. Vakuum yordamida qoliplashda qoliplangan
massaning plastikligi ko‘tarilib mustaxkamligi 1,5 marta ko‘tariladi, zichligi 6-8 % 
oshadi. Suv talabchanligi (massaning) 2-3 % kamayadi. Pishirilgan buyumlarning 
3 
1 
2 
4 

---

45 
o‘rtacha zichligi 3-4 % ga oshadi, suv shimuvchanligi 10-15 % kamayadi, 
mustaxkamligi 2 barobar oshadi, qoliplash jarayonida brak maxsulot kamayadi. 
Lentali pressning mundshtukidan chiqqan qoliplangan massa pichoqlar yordamida 
qirqiladi, maxsus moslamalar yordamida vagonchalarga joylashtiriladi, va quritishga 
yuboriladi. 
Quritish-devorbop sopol buyumlarni qoliplash namligi 18-22 %
(chet ellarda 14-16 % namlik bilan qoliplaydigan preslar bor). Pishirishdan oldin
ularni 5 % namlikgacha quritiladi. Quritish jarayonida iloji boricha qisqaroq 
mo‘ddatda quritiladigan kam enegiya sarf bo‘ladigan, maxsulot sifati yuqori bo‘lishni 
ta’minlaydigan rejim qabul qilinishi kerak. 
Quritish jarayoni 3 bosqichdan iborat: 
1.
Namlik buyumning ichidan yuzasigacha chiqadi, (ichki diffueiya). 
2.
Suv yuzasidan bug‘lanadi va atrofdagi xavoga singadi
(tashqi diffuziya) 
3. Namlikquritilayotgan bo‘shliqdan chiqib ketadi. 
Quritish jarayonidagi asosiy ko‘rsatgich materialning yorilishiga chidamliligi. 
Devorbop sopol materiallarning yorilishiga chidamliligini oshirish uchun quydagi 
usullarni qo‘llash mumkin: 
1. Giltuproqni bug‘ yordamida namlash bunda buyumni boshlang‘ich temperaturasini 
oshiradi. 
Bug‘ bilan namlashda buyumlarni quritish muddati qisqaradi, quritishning 
boshida bug‘larning kondensatsiyalanishi tamom bo‘ldi. 
2.
Qoliplashdan oldingi giltuproqni quritish barabanlarida qizdirish. 
3.
Plastiklikni kamaytiradigan qushimchalar qushish. 
4.
Yog‘och qirindilarini qushish eng yaxshi usullardan bir-ular armatura vazifasini 
bajarib sopol massaning mustaxkamligini oshiradi. 
5.
Giltuproqga gips qushish-qoliplangan buyumlarning mustaxkamligini oshiradi. 
(rasm) 
0,4 
0,3 
0,2 
0,10, 
1 0,2 0,5 1,0 2,0 3,0 
15-2-rasm. 1.Haqiqiy quritish tezligi. 
2.Mumkin bo‘lgan quritish tizligi 

---

46 
Gips qo‘shimchasini (%) sopol massani siljish kuchlanishining chegarasiga ta’siri. 
1-0 % 2-1 % 3-3 % 4-4 %
Giltuproqga 
vakuumli 
ishlov 
berish-giltuproqdan 
tayyorlangan 
namunaning 
mustaxkamligi oshadi, quritish muddati qisqaradi. 
Giltuproqqa oz miqdorda (0,5 % giltuprq massasiga nisbatan) kerosin quyish-bir qism 
bog‘langan suv erkin suvga aylanadi, quritish xossalari yaxshilanadi. 
Yuqori plastiklik tuproqlar qushish-quritish xossalarini yaxshilaydi va mustaxkamlikni 
ko‘paytiradi. 
Sopol buyumlarni quritish uchun 1945 y gacha asosan kamerali quritgichlar 
ishlatilar edi. Ularning asosiy kamchiligi-quritish bir tekisda bo‘lmaydi, ko‘p vaqt 
ketadi 72-96 soat quritilgan buyumlaning sifati past, ko‘p issiqlik enirgiyasi sarf 
bo‘ladi. 
Bu kamchiliklarni xisobga olib 1945 yildan keyin asosan tunelli quritgichlar 
ishlatiladi, bular uzluksiz ishlaydigan bo‘lib, iqtisodiy jixatdan qulay. 
To‘nelli quritgichlar qarama-qarshi oqim rejimida ishlaydi. Ularda quritish muddati 
16-36 s ba’zi xollarda-48 soat. Ularning ko‘pchiligi retsirkulyasiya bilan ta’minlangan, 
bunday quritgichlarda quritish jarayoni bir tekisda olib boriladi. 
Quritish jarayonida yoriqlar xosil bo‘lishi quritish tezligiga bog‘liq. Tezlik 
chiziqlarini urganib kursak (rasm 2) mumkin bo‘lgan quritish tezligining chizig‘i bir 
tekisda oshib boradi, xaqiqiy quritish tezligi esa avval oshib boradi, keyin tushadi. 
Agar bu ikkita chiziqlar kesishsa, buyumda yoriqlar xosil bo‘ladi. (a), agar butun tunel 
buylab mumkin bulgan quritish tezligining chizig‘i, xaqiqiy tezlik chizig‘idan 
yuqorida bulsa yoriqlar xosil bo‘lmaydi (b). 
Shuning 
uchun isitadigan manbaning (teplonositel’) boshlang‘ich 
temperaturasini kamaytirish yoriqlar xosil bo‘lishini oldini oladi. 
Tunelli quritgichlarda quritish rejimning umumiy qonuni: quritish vaqtining 
birinchi ⅔ qismida namlikning ⅓ qismi bug‘lanishi kerak, qolgan ⅔ qismi namlik 
quritish vaqtining ⅓ qismida bug‘lanishi kerak. SHunday rejimda quritishni bir 
tekisda olib borish imkaniyatlari mavjud bo‘ladi.