Referat mavzu: Xalqaro terrorizm va terroristik tashkilotlar. Bajardi: Hamdamova Charos

---

O`zbekiston Respublikasi Oliy va 

o`rta maxsus ta`lim vazirligi Samarqand davlat 

chet tillar instituti tarjimonlik fakulteti 

“Jismoniy madaniyat” kafedrasi 

 

REFERAT 

 

Mavzu: Xalqaro terrorizm va terroristik 

tashkilotlar. 

 

Bajardi:Hamdamova Charos 

Tekshirdi:dots.Bayzakov A.A. 

 

 

 

 

Samarqand-2015 

 

---

       Mavzu: Xalqaro terrorizm va terroristik tashkilotlar 

                                                 Reja:  

1. Terrorizm tushunchasi  

2. Xalqaro terrorizm 

3. Terroristik tashkilotlar 

4. Bugungi kunda terrorizmga qarshi amalga 

oshirilayotgan chora-tadbirlar. 

Terrorizm  –jamiyatda beqarorlik keltirib chiqarish, aholining keng 

qatlamlarida vahima va qo`rquv uyg`otishga qaratilgan siyosiy kurashning o`ziga 

xos usulidir. U  yashirin ruhdagi tashkilotlar tomonidan beqarorlik keltirib 

chiqarish orqali davlat hokimiyatini  egallash maqsadida qo`llaniladi. Terrorchi 

uyushmalar ommaviy bo`la olmaganligi uchun ham ko`p hollarda aholining keng 

qatlamlari nomidan harakat qilish taassurotini uyg`otish maqsadida diniy 

shiorlardan niqob sifatida foydalanadilar.  

Terrorizmning eng asosiy xususiyatlardan biri bunday harakat 

tarafdorlarining “zo`rlik davlatni parokandalikka olib keladi”, degan g`oyaga 

asoslanib harakat qilishlariga yaqqol ko`rinadi. Terrorizmning yana bir xususiyati 

hech qanday urush bo`lmayotgan, tinchlik hukmronlik qilayotgan, jamiyatda 

demokratik institutlar faoliyat ko`rsatayotgan bir sharoitda muqobil usullarni 

atayin inkor etgan holda siyisiy masalalarni zo`rlik yo`li bilan hal qilishga 

intilishda ko`rinadi. Bunday siyosiy masalalar o`z navbatida hududiy, etnik, diniy 

yoki boshqa shakl-u shamoyil kasb etishi mumkin. Ma`lumotlarga ko`ra, 2000-

2006-yillar orasida dunyoning 112 mamlakatida 14 ming 934 ta terrorchilik 

amaliyoti sodir etilgan. 

Terrorizm  -  G’arb madaniyatidagi “irhob-terrorizm” tushunchasining 

ma’nosi haqida Qohira Dorulfununi o’qituvchisi doktor Yahyo Abdulmubdiy 

shunday deydi: “”Irhob” so’zi ingliz tilida “terror” so’ziga “ism” qo’shimchasini 

qo’shish bilan (terrorism) “qo’rquv”, “dahshat” ma’nolarini ifodalaydi. Agar 

“terrorize” fe’li shaklida iste’mol qilinsa “qo’rqitdi”, “dahshatga soldi” 

---

ma’nolarini 

bildiradi”     

 

“Terrorizm” istilohi ilk bor G’arb madaniyatida jumhuriyatchi 

Yakobinchilar davrida, tarixiy Fransiya burjua inqilobi ushbu inqilobga qarshilik 

ko’rsatgan burjua tarafdorlari bilan qirol tarafdorlari o’rtasidagi ittifoqqa qarshi 

qo’llagan kuch ishlatish siyosati uchun iste’mol qilingan. “Reign of Terror” deb 

nomlangan bu terrorchilik oqibatida 300 000 (uch yuz ming)dan ortiq shubhali odam 

qamaldi, 17 000 (o’n yetti ming) kishi qatl etildi va minglab begunoh kishilar 

qamoqxonalarda tergovsiz, mahkamasiz o’lib ketdi. 

Ba’zilar “terrorchilik” istilohi tarixning bundan-da qadimroq davrlarida 

ham iste’mol qilinganini taxmin qilishadi. Ularning fikricha, terrorchilik 

bashariyat tarixining har bir davrida jahonnning barcha davlatlarida bo’lgan va 

bo’lib kelmoqda. Yunonlik tarixchi Ksenofon (Xenophon –  meloddan avval 

---

(m.a.) 430-349 yy.) G’arb madaniyati haqida so’z yuritar ekan, ruhiy ta’sirlarning 

urushga, terrorchilikning esa xalqlarga o’tkazadigan ta’siri haqida to’xtalib o’tadi. 

* Tiberius (Tiberius – 14-37 yy.) va Kaligula (Caligula – 37-41 yy.) singari 

ba’zi Rim hukmdorlari o’z saltanatlariga qarshi bo’lganlarni bo’ysundirish uchun 

zo’ravonlik, mol-mulklarni musodara qilish va o’lim jazosini qo’llar edilar. 

* Germaniyada Adolf Gitler tuzgan fashistlar hukumati, Sovet Ittifoqida 

Iosif Stalin boshliq kommunistlar hukumati kabi ba’zi hukumatlar terrorchilikni 

o’z siyosiy rejalarining ajralmas bir bo’lagi deb hisoblaganlar. Shuning uchun 

ham, iqtisodiy, siyosiy va madaniy manfaatlarni ro’yobga chiqarish uchun 

g’oyaviy-ideologik pardalar ortida davlat terrorchiligini amalga oshirganlar. 

* Jahonda yuzlab terrorchilik uyushmalari mavjud. Ular ichida eng ko’zga 

ko’ringanlari: Olmoniyadagi “Bader maynxuf”, Italiyadagi “Qizil gvardiya”, 

Yaponiyadagi “Qizil Armiya”, Irlandiyadagi “Respublikachilar Armiyasi”, 

Perudagi “Nurli tuproq” va Bask orolidagi “ETA” uyushmasi. “ETA” – 

g’arbliklarning aytishicha, yigirmanchi asr tarixidagi eng mashhur terrorchilik 

uyushmasi hisoblanadi. 

Amerika Qo’shma Shtatlari ham qora tanlilarni va o’zgacha fikrlovchilarni 

yo’q qilish bilan dong taratgan “Kukluksklan” tashkiloti kabi jahondagi yuzlab 

terrorchilik uyushmalariga in bo’lib kelgan. 

Yahudiylar ham tarixdagi ilk terrorchilik uyushmalarining o’chog’i bo’lib, 

jahondagi eng mashhur “Hagana”, “Argun” va “Shtern” nomli terrorchilik 

tashkilotlarini tuzgan xalqdir.Hatto Isroil davlatining o’zi –  bashariyat uchun 

benazir terrorchilik timsoliga aylanib qoldi.Bu haqiqatni ochiq idrok etish uchun 

Isroil davlati tashkil topganidan beri qo’l urgan og’ir jinoyatlarga bir nazar 

tashlash kifoya. 

---

 

* Sosiolog Aleks Shmidtning terrorchilik tushunchasiga oydinlik kiritish 

uchun yuzta mutaxassis va olimga bergan savollariga olgan javoblar, uning 

siyosiy terrorchilik haqida yozgan kitobida (1983 yil) mavjud. Uning so’rovlariga 

mazkur mutaxassislar bergan javoblarning mushtarak xulosasi quyidagicha: 

- terrorchilik – aniq cheklangan mohiyatga ega bo’lmagan tushunchadir; 

- birta’rifningo’zibuistilohningbarchama’nolariniqamrayolmaydi; 

- 

turlita’riflarterrorchilikningturliqismlarigamushtarakbo’lib, 

ukimgaqaratilganekanigavaqurbonlarigaqarabbelgilanadi. 

“RobitatulOlamilIslamiyya” (IslomOlamiLigasi) 

qoshidagiIslomiyFiqhUyushmasi 

“terrorchilik”ni: “Terrorchilik 

– 

shaxslaryokijamoatlaryoxuddavlatlartarafidaninsonningdini, 

qoni, 

aqli, 

molivanomusigaqarshiishlatiluvchizo’ravonlikdir.  Terrorchilik  –  qo’rqitish, 

ozorlash, 

tahdidsolish, 

nohaqo’ldirishvaYeryuzidabuzg’unchilikyoyishningbarchaturlarinio’zichigaoladi

”- debta’rifladi. 

---

 

Bundantashqari, 

g’arblikmutafakkirolimlarvatashkilotlar 

“terrorchilik” 

haqidao’nlabta’riflaraytganbo’lib, 

ularningbarchasi 

“Siyosiymaqsadlarniro’yobgachiqarishyo’lidaqonuniybo’lmagankuchvatahdidniis

hgasolish” ta’rifidamushtarakdir. 

ShundayolimlardanbiriJonatanUayt, 

terrorchilikkaoidmavzugakirishishishdanavval 

(1991 

yil) 

unisiyosiyyo’nalishlartarafidantushunishbilankifoyalanmasligimizzarurliginiuqtir

adi.Chunkisosiologiyafanibumavzugakattae’tiborbermoqdavaterrorchiliktushunch

asiningyagonata’rifiyo’qekaninita’kidlamoqda. 

ShuninguchunhamJonatanUaytterrorchilikniturlita’riflarnio’zichigaolgano’lchovl

arbilanta’riflashkerak, debtaklifqiladi: 

- 

terrorchilikningoddiyvasoddata’rifi. 

Ya’ni, 

“xavftug’dirishvayo’nalishnio’zgartirishmaqsadidagizo’ravonlikvatahdid”; 

---

-  terrorchilikta’rifiuchunqonuniyqolip-o’lchov.  Ya’ni, “terrorchilik  – 

qonunnipoymolqiladiganvadavlattarafidanjazolashnitaqozoetadiganjinoiyzo’ravo

nlik”; 

- 

terrorchilikningtahliliyta’rifi. 

Ya’ni, 

harbirterrorchilikortidaturganmuayyanijtimoiyvasiyosiyomillar; 

- 

davlatningterrorchiliknihimoyaqilishita’rifi. 

Ya’ni, 

ayrimguruhlarningayrimdavlatlarpanohidaboshqadavlatlargahujumqilishuchunterr

orchilikqilishlari; 

- 

davlatterrorchiligiuslubi. 

Ya’ni, 

davlathukumatiningo’zfuqarolariganisbatanterrorchilikfoliyatidabo’lishi.(Isroilbu

ngayaqqolmisolbo’laoladi). 

Xalqaroterrorchilikningyoyilishigayordamchibo’lganbuomillardantashqari, 

hozirdayangiomillarhampaydobo’lganki, 

ularterrorchilikningxalqaroxatarlariniyanadaoshiradi.Masalan: 

ko’plabdavlatvahukumatlarningxalqaroterrorchilikuyushmalaribilanhamkorlikqili

shi, 

xalqaroterrorchilikuyalarivatiziminingsaratonkasalligidekyopirilishi, 

buuyushmalarningyangivarivojlangantelekommunikasiyatizimidanma’lumotlarto’

plashuchunustalikbilanfoydalanishihamdataraqqiytopganilmiyjihozlarbilanta’minl

anishikabi. 

Buuyushmalarningbarchasig’arbterrorchilikuyushmalaribo’lib, 

ularninga’zolariIslomdinigamansubemasdir.