Referat mavzu: O’zbekistonning bmt bilan hamkorligi Bajardi: Qosimov B. Tekshirdi: Mustapova H

Iqtisodiy  va  Ijtimoiy  Kengash  (EKOSOS)

  BM T  Ustavidagi  «Xalqaro  iqtisodiy  va 

ijtimoiy  hamlcorlik»  nomli  IX  bobda  bayon  etilgan  vazifalar  ijrosi  uchun  mas'ul  hisoblanadi. 

U  har  yili  Bosh  As sambleya  uch  yil  m u d d at g a   sa yl ayd ig an  54  a'zodan  iborat.EKOSOS 

iqtisodiy  va  ijtimoiy  soha,  madaniyat,  ta'lim,  sog'liqni  saqlash  kabi  turli  eng  muhim  sohalarda 

xalqaro  masalalar  bo'yicha  tadqiqotlar o'tkazadi  va  ma'ruzalar tayyorlaydi.  EKOSOS  bunday 

masalalarning  har  biri  yuzasidan  Bosh  Assambleyaga,  BMT  a'zolari  va  ixtisoslashgan  muas- 

sasalariga tavsiyalar kiritishi  mumkin.  B M T   Ustavida  inson  huquqlari  sohasiga doir tavsiyalar 

kiritish  huquqi  alohida  belgilab  qo'yilgan.  Bosh  Assambleya  sessiyalarida  qabul  qilinadigan 

qarorlaming  yarmidan  ko'prog'i,  odatda,  E KO S OS   sohasiga  taalluqli  bo'ladi.  EKOS OS  Bosh 

Assambleyaga  konvensiya  loyihalarini  taqdim  etishi  mumkin.

E KO S OS   ixtisoslashgan  muassasalar  bilan  o'zaro  bitimlar  tuzadi  va  ularning

---

faoliyatini  muvofiqlashtirib  turadi,  ulardan  ma'ruzalar  olish  v ak o lat ig a  ega  sanaladi.  B M T  

a'zolari  bilan  tuzilgan  bitim lar ga   muvofiq,  E K O S O S   ulardan  o'z  tavsiyalari,  shuningdek, 

Bosh  As sambleyaning  tegishli  sohalar  bo'yicha  tavsiyalarining  ijrosi  to'g'risida  ma'ruzalar 

olishi 

mumkin. 

E K O S O S  

bunday  ma'ruzalar  yuzasidan  o'z  mulohazalarini 

a'zo 

davlatlarga,  shuningdek,  Bosh  Assa mb le yag a  taqdim  etishi  mumkin.  Bu  nazorat  faoliyati 

E K O S O S n in g   salohiyatini  sezilarii  darajada yulcsaltirib  turadi.  Xavfsizlik  Kengashi  taklifiga 

binoan,  EKOSOS  faoliyatning  tegishli  sohalari  bo'yicha  unga  ko'maklashishga  majburdir. 

E K O S O S n i n g   o'zi  shug' ull an adi gan   masalalar  yuz asidan  m a n fa a t d o r   bo'lgan  no huk um at 

tashkilotlar  bilan  aloqalari  alohida  ahamiyat  kasb  etadi.  Tegishli  hukumat  bilan 

maslahatlashuvlardan  keyingina  milliy  n o h u k u m a t   t as h k ilo tla r  bilan  aloqa  bog'lash 

mu mk in .

Vasiylik  Kengashi  qaram  hududlami  boshqarish  uchun  tuzilgan  vasiylik  tizimini  nazorat 

qilib  turish  maqs adida  ta'sis  etilgan.  1975-yildayoq  barcha  qaram  hududlar  mustaqillikka 

erishgani  tufayli  bunday  kengash-ga  bo'lgan  zarur at  b a rh a m   topdi.

BM T   Kotibiyati  -  BMTning  o'ta  muhim  organidir.  Kotibiyat  xodim-larini  BM T  Bosh 

kotibi  tayinlaydi.  Bunda  xodimlarni  iloji  boricha  kengroq  jug'rofiy  asoslar  bo'yicha  tanlab 

olishga  e'tibor  qaratish  ayni  muddaodir.  Kotibiyat  xodimlari  xalqaro  miqyo sdag i 

xo di ml ar   hisoblanadi  va  hukumatdan  topshiriqlar  olmasligi  kerak.  Kotibiyatning  asosiy 

vazifasi  BM T  faoliyati  yo'lida  xizmat  ko'rsatish,  shu  ju ml ad an   zarur  hujjatlarni  tayyorlash 

va  uning  organlari  qarorlarining  hayotga  tatbiq  etilishiga  ko'maklashishdan  iborat.  Keyingi 

yillarda  Bosh  kotib  vakillarining  «olovli  nuqtalar»dagi  vaziyatni  o'rganish  borasidagi 

faoliyati  katta ahamiyatga  ega  bo'lmoqda.

B M T   Bosh   kotibi  ha r  yili  Bosh  A s s a m b l e y a g a   B M T   faoliyati  to'g'risida  hisobot 

taqdim  etadi  va  unda  B M T   faoliyatini  yanada  ta-komillashtirish  yuzasidan  o'z 

tavsiyalarini  bayon  etadi.

Xalqaro  sud  faoliyatining  huquqiy  negizini  B M T   Ustav iga   uning  uzviy  qismi 

sifatida  kiritilgan  ushbu  Sud  statuti  tashkil  etadi.  Xa lq aro su d  Bosh  Assambleya  va 

Xavfsizlik  Kengashi  tomon id an   9  yil  mud dat ga   saylanadigan  15  nafar  sudyadan  iboratdir. 

Sudyalarning  yuksak  axloqiy  va  kasbiy  sifatlarga  ega  bo'lishi  taqozo  etiladi.  Sud  tarkibi 

t o ’lig'icha  olganda  sivilizatsiyaning  eng  muhim  shakllari  va  dunyoning  asosiy  huquqiy 

tizimlari  vakilligini  ta'minlaydi. 

•

Muay yan   ishning  ko'rib  chiqilishida  Xalqaro  sud  to'liq  tarkibda  ishtirok  etishi 

m um ki n  yoxud  ni zo las ha yo tg an   to m o n l a rn i n g   iltimosiga  binoan,  mazlcur  ish  uch  yoki 

und an   ortiq  s ud y a la r   tark ib id an   iborat  p a lata ga   ko'rib  ch iqi sh  uch un   topshiriladi.

Davlatlar  o'rtasidagi  nizolarni  ko'rib  chiqish  barobarida  Xalqaro  sud  Assambleya  va 

Xavfsizlik  Kengashi  so'rovi  bo'yicha  konsultativ  xulosalar  ham  chiqaradi.  O'tgan  yillar 

da v om id a  

20 

dan 

ortiq 

shun da y 

xulosalar 

chiqarilgan. 

Ular 

B MT ga  

a'zolik, 

shartnomalarni  talqin  etish,  Bosh  As sambleya  vakolatlari,  N a m ib iy an in g  maqomi  va  shu 

kabi  boshqa  bir  qator  mas ala la rga   taalluqlidir.

B M T   va  uning  mansab dor   shaxslari  Tashkilot  maqsadlariga  erishish  uchun  zarur 

bo'lgan  ha m d a   o'zlarining  Tashkilot  faoliyati  bilan  bog'liq  vazifalarini  mustaqil 

bajarishlari  uchun  zarur  hisoblangan  imtiyozlar  va  i m m un ite tla rd an  foydalanadi.  B M T  

huzurida  d a vla tla rni ng   do im iy   vakolatxonalari  va  ularning  xodimlari  to'liq  diplomatik

---

imtiyozlar va  i m m u n i te t la r d a n   foydalanadi.

B M T   tizimiga,  shuningdek,  ixtisoslashgan  mu assasalar  ham  kiradi.  B M T ni n g 

ixtisoslashgan  muassasalari  alohida  sohalari  va  B M T   bilan  bog'liq  holda  hamkorlikni 

a malga 

oshiruvchi 

universal 

m a z m un da g i 

h u k u m a t l a r a r o  

tashki lotlardir. 

B M T  

U s ta v i n in g   57-  m o d d a s i d a   ularn ing   quyidagi  o'ziga  xos jiha tlari  sa nab  o'tilgan:

Mustaqillik sharofati tufayli O ’zbekiston jahon hamjamiyatida o ’zinig munosib o ’mini topdi.  1992- 

yil  2-martda  Vatanimiz tarixida  unutil mas  quvonchli  voqea ro’y  berdi,  ya’ni  O ’zbekiston  Respublikasi 

Birlashgan  Millatlar  Tashkilotiga  a ’zo  bo’ldi.  O ’sha  kundan  boshlab  BMTning  Nyu-Yorkdagi 

qarorgohida O ’zbekiston Respublikasi bayrog’I paydo bo’ldi.

Joriy  o ’n  yillikni  (1995-2005-yillar)  kurramizda  insob  huquqlari  o ’n  yilligi  deb  e’lon  qilib,  BMT 

insoniyat tarixida vaqtningyangi hisobini boshladi.

Inson  huquqlari  va  erkinliklari  yangi  dunyoqarash  asosi,  jahon  xalqlari  taraqqiyot  yo’lini  anglash 

manbaasi bo’lib qolmoqdalar.

O ’zbekiston  Respublikasi  inson  huquqlari  xususida  jamoatchilikni  xabardor  qilish  umumjahon 

kompaniyasini  o ’tkazishga qaratilgan  umumjahon demokratik tashabbuslaming faol  qatnashehisi bo’lib, 

jahonda  inson  huquqlari  o ’n  yilligini  ta’sis  qilishga  qaratilgan  faoliyat  rejasiga  o ’zining  ulushini 

qo’shishga tayyordir.

O ’zbekisotn  Respublikasi  BMTga  a’zo  bo’lishi  uning  ijtimoiy-siyosiy  hayotida,  xalqaro 

maydondagi  faoliyatida  muhim  voqea  bo’ldi.  O ’zbekiston  Birlashgan  Millatlar  Tashkilotidek  nuluzli 

xalqaro  tashkilotning  teng  huquqli  a’zosi  bo’lishi  uning  jahon  hamjamiyatidagi  obro’-e’tiborini 

oshishiga, xalqaro munosabatlardagi faoliyatining kengayib borishiga olib keldi.

BMTning  davlatlar  va  xalqlar  taqdirida,  jahondagi  barcha  erkparvar  xalqlar  taqdirida  tutgan 

olanshumul  tarixiy  rolini  O ’zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  I.  A.  Karimov  BMT  Bosh 

Assambleyasining 

48-sessiyasida 

qilgan  ma’ruzasi  quyidagicha  juda  aniq  qilib  ta’riflab  berilgan  edi: 

“Bizning  tassawurimizda  Birlashgan  Millatlar  Tashkiloti  barcha  davlatlaming,  mintaqalaming,  butun 

jahon  hamjamiyatining  eng  muhim  muammolarini  muhokama  qilish  va yechish  uchun  tuzilgan  noyob 

tashkilotdir.  BMT  -   bu  xalqlaming  tinch-totuv  yashashga  bo’lgan  ezgu  irodasining  buyuk  ramzi, 

insoniyat ma’naviy taraqqiyotining yorqin nishonasidir.

Tub  tarixiy  o ’zgarishlar  davrida  hozirgi  dunyoning  o ’zaro  aloqasi  bir-biriga  bog’liqligi  ortib 

borayotganligi  bizga  ravshan  ko’rinib  turibdi.  Ayni  shu  paytda  umuminsoniy  muammolami  o ’rganish 

hal  qilishda  jahon  miqyosidagi  siyosiy  vosita  sifatida  BMTning  dunyo  ko’lamidagi  roli  va  ahamiyati 

oshib bormoqda.” (I. A.  Karimov. “Bizdan ozod va obod vatan qolsin”)

O ’zbekistonning  BMTga  a’zo  bo’lishi  mamlakatimizning  milliy  xavfsizligini  saqlashda  muhim 

ahamiyatga  egadir.  Endilikda  O ’zbekiston  o ’z  xavfsizligini  ta’minlashning  ishonchli  tayanchiga  ega 

bo’ldi.  Uning tinchligi  va  xavfsizligiga qarshi  biron-bir kuch tahdid solishi  hollari  ro’y bergan taqdirda,  u 

BMTga murojaat qilishi, uning yordami  va qo’llab-quvvatlashiga haqlidir.

O ’zbeksiton  bu  nuluzli  tashkilolda  ishtiroki  faqat mamlakatimizdagina emas,  shuning bilan  birga 

Markaziy  osiyoda  ham  tinchlik  va  barqarorlikni  saqlash  garovidir.  Mamlakatimiz  Prezidenti  I.  A. 

Karimov  BMTning xavfsizlik  va  hamkorlik sohasidagi  roli  va ahamiyatini  ko’p  martalab ta’kidlab,  bu 

tashkilot  dunyoda  musUihkam  va  barqaror  tinchlikka  erishishning  hamda  inson  huquqlari  va 

erkinliklarini  himoyaqilishningmustahkam tayanchi  bo’laolishgachuqur ishonch bildirib kelmoqda.

O ’zbekistoning  BMT bilan  hamkorligi  to’la  teng huquqlilik va o ’zaro  ishonch asosiga qurilgandir. 

Mamlakatimizning BMt va boshqa xalqaro tashkilotlar bilan o’zaro hamkorligi  iqtisodiyot, ijtimoiy soha,

---

madaniyatni  tiklash,  sog’liqni  saqlash,  qti'of-muhitni  muhofaza  qilish  va boshqa  sohalami  ham  qamrab 

olmoqda. Bunda bir tomoning boshqasiga nisbatan ega bo’lishiga yo’l qo’yilmaydi.

Endilikda O ’zbekistoning BMT va uning ixtisoslashgan tashkilotlari  bilan  ikki tomonlama va ko’p 

tomonlama  hamkorligi  keng  tus  olmoqda.  Bu  hamkorlikda  inson  huquqlari  va  erkinliklarini  himoya 

qilish  ham  yetakchi  o ’rinlardan  birini  egallamoqda.  BMT  mamJakatimizda  inson  huquqlarini  himoya 

qilish  sohasida  olib  borilavotgan  ishlarga  yaqindan  yordam  bennoqda.  Bu  yordam  BMTning  inson 

huquqlari  va  boshqaruv tizimini  qo’llab-quwatlash  dasturiga asoslangan  holda  amalgam  oshirilmoqda. 

O ’zbekiston  demokratiyalash  jarayonlarining  chuqurlashib  borishi  mamlakatimizning  BMT  bilan 

aloqalari va hamkorligini yanada kengayib borishiga asos bo’lmoqda.

O ’zbekiston 

Respublikasi 

BMT  bilan  hamkorlikni 

va  o ’zaro  munosabatlami  tobora 

chuqurlashtii'ish  lashabbuskon  bo’lishi  bilan  biiga,  bu  xalqaro  tashkilotning  inson  huquqlari  va 

erkinliklarini himoya qilishni ta’minlaysigan qudratli tashkilotga aylanishining tarafdori  bo’lib kelmoqda. 

Buning uchun  ВМГГ o ’z tuzilmalarini qayta ko’rish  sohasidagi  ishlarini muvofaqiyatli halk etishi, sizning 

rahbarlik  idoralari  va  ixtisoslashgan  muassasalari  ishini  tubdan  qayta  qurish  g ’oyasini  izchillik  bilan 

amalgam  oshirishi  lozim.  O ’zbekiston  Prezidenti  I.  A.  Karimov  BMT  faoliyatini  hozirgi  davr talablari 

asosida qayta qurish  borasidagi  ishlarini  qo’llab-quvvatlab, bu  ish 

. .milliy, mintaqaviy va jahonshumul 

muammolami  hal  qilishdagi  dunyo  davlatlari  sa’y  harakatlarini  muvofiqlashtirish  va  birashtirishda 

ulaming ahamiyatini kuchavtirishga imonim komil.” - d e b  ishonch bildirganligi bejizemas.

Jahon  hamjamiyali  taqvimida  5-dekabr  Xalqaro  volonterlar  kuni  sifatida  belgilangan. 

B M T   Bosh  Assambleyasi  1 985-yiIda  hukumatlarga  har  vili  5-dekabrni  Iqtisodiy  va  ijtimoiy 

rivojlanish  uchun  ko^ngillilar  xalqaro  kuni  sifatida  nishonlashni  taklif  qilgan.  Volonterlar 

(k o‘ngillilar)  -   bu,  o ‘zining  b o ‘sh  vaqtini  jamiyat  farovonligi  uchun  sarflaydigan  odamlar. 

Shu  kuni  BMT  Rivojlanish  Dasturi  1CTP  Loyihasining  yigirma  nafar  malakali  AT- 

volonterlari  O'zbckistonda  AKTni  rivojlantirishga  qo'shgan  hissalari  uchun  maxsus 

sertifikatlar  va  so vg‘alar  oldilar.  2007-yil  mobaynida  olib  borilgan  volonterlik  ishining 

rasmiy  e ’tirofi  b o ‘lib  xizmat  qiluvehi  sertifikatlar  Xalqaro  volonterlar  kuniga  b a g ‘ishlab 

o ‘tkazilgan  tantanali  tadbirda  topshirildi.

BM T  

R i v o j l a n i s h  

Dasturi 

ICTP 

Loyihasi 

Menejeri 

Sanjar 

Saidxo‘jayevning 

t a ’kidlashicha, 

I C T P  

loyihasi  volonterlari  mahalliy  hamjamiyatda  volonterlik  faoliyati 

g ‘oyasini  ilgari  surishda  muhim  rol  o ‘ynamoqda,  turli  tashkilotlarning  AT  faoliyatini  qoMlab- 

quvvatlashdn  k o ‘maklashmoqda.  Chunonchi,  2007  yilda  AT-volonterlar  А К Т   b o ‘yicha  5- 

Yubiley  Sammitini,  Keng  miqvosli  aloqalar  b o ‘yicha  xalqaro  seminarni  tashkil  etish  va 

o ‘tkazishda  yordam lashdilar,  “ Axborot  asrining  qizi” 

loyihasini,  “Taraqqiyot  Sari” 

teleko‘rsatuvini  va  bosliqa  tadbirlarni  o ‘tkazishda  iaol  qatnashdilar.  Xususan,  Mansur 

Nugmanov,  Hulkar  Razm,  1 lamidulla  Inoyatov,  Marat  Mamanov,  Kamola  Fayziyeva  kabi  va 

boshqa volonterlarning  vordamini  alohida  t a ’ kid lab  o ‘tish joizdir.

Volonterlik  harakatiga  q o ‘shgan  bebaho  hissasi  uchun  har  bir  faol  BM T   Rivojlanish 

Dasturi  ICTP  I.ovihasidan  yodgoiiik  so vg ‘asi  oldi.

Slui  kuni  AT-volonterlar  uchun  turli  tanlovlar  tashkil  etildi.  Bunda  yigit-qizlar  guruhli 

va  bir 

k i s h i l i k  

musobaqalarda  qatnashib,  axborot  texnologiyalari  sohasidagi  bilimlaridan 

tashqari, 

o ‘z   t o p q i r l i k l a r i n i  

ham  namoyish  qildilar.  Tanlovlar  ishtirokchilarining  hech  biri 

s o v g‘asiz  qolmadi. 

T a d b i r  

davomida  AT-volonterlar  o ‘zlarining  volonter  sifatidagi  shaxsiy

---

yutuqlari,  intilishlari  va  rejalarini  hamkasblari  bilan  o ‘rtoqlashdilar.  Fikrlar  xilma-xil 1 igiga 

qaramay,  AT-volonterlar  o ‘qishga,  o ‘z  bilimlaridan  foydalanishga  intilish  hamda  bu 

bilimlarni  imkoniyati,  resurslari  va  rivojlanish  maqsadida  axborot  texnologiyalaridan 

foydalanish  uchun  kerak  bilimlari  cheklangan  odamlarga  berish  borasida  yakdil  fikr 

bildirdilar.