Referat mavzu: «jahon xo’jaligida rivojlanayotgan mamlakatlar integratsiyalashuvining asosiy jihatlari va muammolari» «Туризм

O’ZBEKISTON XALQARO ISLOM AKADEMIYASI

«Islom iqtisodiyoti va moliyasi, ziyorat turizmi» kafedrasi

«Jahon iqtisodiyoti» fanidan

REFERAT

Mavzu: «JAHON XO’JALIGIDA RIVOJLANAYOTGAN MAMLAKATLAR INTEGRATSIYALASHUVINING ASOSIY JIHATLARI VA MUAMMOLARI»

«Туризм (зиёрат туризми)»

yo’nalishi 3-bosqich talabasi
Vaxobov Akmal Po’latovich
Ilmiy rahbar: i.f.д, dotsent

Исаджанов А.А.

Berilgan sana: _____________
Baho: _____________________
Rahbar imzosi:____________
Toshkent – 2022 y.

Mundarija

Kirish.......................................................................................................................3

1. 
   Iqtisodiyot rivojlanishida transport-kommunikasiyalari ahamiyati...................8
   
2. 
   Markaziy Osiyoda transport-kommunikasiyalarini rivojlantirish bo‘yicha xalqaro loyihalar.......................................................................................11
   
3. 
   Transport-kommunikasiyalarning jahon iqtisodiyotidagi roli..........................16
   
4. 
   Transport-kommunikasiyalar sohasini rivojlantirishda ASEAN mintaqasi mamlakatlari tajribasi...................................................................................21
   

Xulosa......................................................................................................................25
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati..........................................................................26

Kirish
Transport va aloqa sohasi dunyo mamlakatlari iqtisodiyotida muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ayniqsa, bu holat so‘nggi yillarda globallashuv natijasida ishlab chiqarish omillari, tovar va xizmatlar mobilligiga bo‘lgan ehtiyoj yanada oshib ketdi. Bundan tashqari, transport va aloqa sohasi iqtisodiyotning ajralmas bir qismiga hamda iqtisodiy o‘sishni ta’minlab beruvchi va jadallashtiruvchi eng muhim omillardan biriga aylandi. Xalqaro tashkilotlarning hisob-kitoblariga ko‘ra rivojlangan mamlakatlar YAIMida transport va aloqa sohasining ulushi 6%dan 12%gacha tashkil etmoqda.¹ Bundan tashqari, transport va aloqa sohasi barqaror ish o‘rinlarini yarataish va mamlakatlar eksport salohiyatini oshirishda ham muhim ahamiyat kasb etmoqda. Bunday holatda, Markaziy Osiyo mintaqasi davlatlari o‘z iqtisodiyotlarida transport va aloqa sohasining rolini xalqaro transport koridorlari tashkil etish orqali yanada oshirishga alohida e’tibor qaratishmoqda. Sobiq ittifoq parchalangandan so‘ng, Markaziy Osiyo mintaqasi dunyo va mintaqa liderlarining hayotiy va geopolitik manfaatlari uchrashadigan maydonga aylandi. Chunki, Markaziy Osiyo mintaqasi g‘arb va sharqni bog‘lovchi eng muhim hududda joylashgan. Ayni vaqtda, bu mintaqada tashqi ta’sirlar natijasda ya’ni, bir tomondan, Yevroosiyo bojxona ittifoqini tashkil yetish va faoliyatini kengaytirishga harakat bo‘layotgan bir paytda AQSH va Xitoy o‘z manfaatlari yo‘lida yangi buyuk ipak yo‘li loyihasini joriy qilishga, Yevropa ittifoqi esa TRASEKA loyihasini amalga oshirishga harakat qilmoqda.
Ushbu tadqiqotning dolzarbligi shundan iboratki, Markaziy Osiyo mintaqasida tashkil etilayotgan xalqaro transport koridorlarini mintaqa mamlakatlari o‘z hududlaridan o‘tishini ta’minlash uchun ular o‘rtasida o‘zaro raqobat kuchaydi. Bundan tashqari esa dunyoning va mintaqanig yetakchi mamlakatlari o‘rtasida Markaziy Osiyoda tashkil etilayotgan transport-kommunikasiya loyihalarida faol ishtirok etishga bo‘lgan intilish kuchaymoqda. Bunday raqlbat yuqori bo‘lgan holatda, Markaziy Osiyo mintaqasi mamlakatlari uchun transport koridorlarini qaysi yo‘nalishda va qanday hamkorlar bilan diversifikasiyalashni aniqlab olish muhim sanaladi.
Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi prezidenti Sh. Mirziyoyev tomonidan 2017 yil 7 fevralda qabul qilingan “2017 — 2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi”ning III ustuvor yo‘nalishida “yo‘l-transport infratuzilmasini yanada rivojlantirish, iqtisodiyot, ijtimoiy soha, boshqaruv tizimiga axborot-kommunikasiya texnologiyalarini joriy etish” alohida keltirib o‘tilgan.²
Ushbu tadqiqot ishining maqsadi Markaziy Osiyoda transport-kommunikasiyalar sohasida amalga oshiriladigan loyihalarning O‘zbekiston iqtisodiyoti rivojlanishini ta’minlashdagi rolini oshirish, o‘zbek mahsulotlarini jahon bozorlariga chiqishini ta’minlab berish, “double locked” muammosini hal etish va “iqtisodiy masofani” kamaytirish bo‘yicha amaliy takliflar ishlab chiqish.
Maqsadga erishish uchun quyidagi vazifalar belgilab olindi:

• 
  Iqtisodiyot rivojlanishida transport-kommunikasiyalari ahamiyatining nazariy-metodologik asoslarini tahlil qilish;
  
• 
  Markaziy Osiyoda transport-kommunikasiyalarini rivojlantirish bo‘yicha xalqaro loyihalarni ko‘rib chiqish;
  
• 
  Transport-kommunikasiyalarning jahon iqtisodiyotidagi rolini o‘rganish;
  
• 
  Transport-kommunikasiyalar sohasini rivojlantirishda ASEAN mintaqasi mamlakatlari tajribasini tahlil qilish.
  

Referatning o‘rganilganlik darajasi. Transport va aloqa sohasining iqtisodiy o‘sishdagi ahamiyati haqida milliy va xorijiy mutaxassislar o‘z fikrlarini bilidirishgan. Buyuk iqtisodchilar A. Smit³ va J.G. Kollar o‘z asarlarida transport va aloqa sohasining qiymat yaratishdagi rolini tahli qilishgan. Shuningdek, bu olimlar eng arzon va qulay transport turlari haqida ham o‘z qarashlarini berganlar. Transport sohasining iqtisodiy rivojlanishdagi ahamiyati haqida K. Xargovers va M. Smitlar⁴ o‘z fikrlarini bildirishgan. Ularning fikricha yangi transport turlarining paydo bo‘lishi iqtisodiyotda yangi sohalarning vujudga kelishiga sabab bo‘ldi. Milliy va sobiq ittifoq mamlakatlari iqtisodchilari; M. Turayeva, K. Raximov, A. Ordebayev va boshqalar esa Markaziy Osiyo mintaqasida transport-kommunikasiyalar sohasining rivojlanishi mintaqa mamlakatlarining iqtisodiy o‘sishi, tashqi savdo hjmining oshishidagi rolini ko‘rib chiqishgan.
Referat tuzilishi. Ushbu referat kirish, 4 bo‘lim, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatdan tashkil topgan.