Referat jumíSÍ Tema: Firma strategiyalari Orınlaǵan: Qabıllaǵan

2.2.Firma strategiyalari
Firmanıń ekonomikalıq siyasatın islep shıǵıw firma iskerliginiń maqsetlerin, uzaq hám jaqın perspektivaǵa onıń rawajlanıw strategiyasın anıqlawdı názerde tutadı. Bul jumıslar firmanıń ámeldegi bolǵan múmkinshiliklerin hám uyqas bolǵan resurslar menen támiyinlengenligin itibarǵa alǵan halda ámelge asıriladı.
Firmanıń maqsetleri onıń rawajlanıw mánisin hám ıskerliginiń tiykarǵı baǵdarların anıqlap beriw bolıp tabıladı. Strategiya - mólsherlengen maqsetlerdiń tiykarlanǵan ilajların islep shıǵıwdı názerde tutadı. Bunda firmanıń ilimiy-texnikalıq múmkinshilikleri itibarǵa alınadı.
Firmanıń ekonomikalıq siyasatın islep shıǵıw tómendegilerdi názerde tutadı :
- strategiyalıq maqset hám máselelerdi dúziw;
- firma iskerliginiń kúshli hám kúshsiz táreplerin analiz qılıw ;
- xojalıq iskerliginiń ámeldegi bolǵan hám keleshektegi baǵdarlarına ataq beriw;
- sırtqı ortaliqtiñ kompaniya jumisına tásirin analiz qılıw ;
- islep shıǵarıw - xojalıq iskerliginiń alternativ kompleksin anıqlaw ;
- firmanıń ulıwma hám xojalıq oraylarınıń hár jilgi byudjetin islep shıǵıw.
Qandayda maqsetke erisiw ushın islep shıǵılǵan strategiya basqa maqsetke erisiw ushın isletilmeydi. Ádetde maqsetler 2 qıylı boladı :
a) ulıwma ;
b) ayriqsha.
Ulıwma maqsetler firma rawajlanıwınıń mánisin sáwlelendiredi hám perspektivaǵa islep shıǵıladı. Maqsetler firma rawajlanıw programmasınıń tiykarǵı baǵdarların anıqlasadı. Bul maqsetler dúzilisi menen birge ústinlikke qaray tártiplenedi. Mısal etip, tómendegi tiykarǵı maqsetlerdiń tártiplengenligin keltiremiz:
a) optimal rentabellitni támiyinlew (satıw kólemi, paydanıń norması, bir aksiyaǵa tuwrı keletuǵın dáramat, is haqı kólemi, aksiya bahası, ónimdiń sapası, bazardaǵı úlesi);
b) firma jaǵdayınıń turaqlılıǵın támiyinlew;
v) firma rawajlanıwınıń jańa baǵdarların hám jańa xızmetlerdi islep shıǵıw.
Ayriqsha maqsetler ulıwma maqsetler sheńberinde hár bir islep shıǵarıw bólimlerinde iskerliginiń tiykarǵı túrleri boyınsha islep shıǵıladı. Olar san hám sapa kórsetkishlerinde ańlatılıwı múmkin. Ayriqsha maqsetlerdiń túpkiliklilerinen biri - dáramat orayı esaplanatuǵın, hár bir bólegi bólimlerdiń rentabelligin anıqlaw bolıp tabıladı.
Firmanıń strategiyası - bul kompaniyanıń anıq mólsherlengen maqsetlerine erisiwdi támiyinlewge qaratılǵan, perspektivaǵa mólsherlengen ilajlar sisteması. Strategiyanı islep shıǵıw hám ámelge asırıwdıń mánisi sonnan ibarat, rawajlanıwdıń kóplegen alternativ baǵdarlarınan birin tańlap, sol saylanǵan jolǵa islep shıǵarıw - xojalıq iskerligin jóneltiriw kerek. Házirgi dáwirde rawajlanıp atırǵan strategiyalıq basqarıw tómendegilerdi óz ishine aladı :
- islep shıǵarıw - xojalıq iskerliginiń basqarıw quramın jaǵdayınan qaramastan
korporasiyaniñ strategiyalıq maqsetleri ushın resurslar ajıratıw ;
- hár bir strategiyalıq maqsetti basqarıw ushın oraylar shólkemlestiriw;
- hár bir islep shıǵarıw bólimleri hám olardıń basshıların strategiyalıq maqsetlerge qaysı dárejede eriskenligine qaray, olarǵa ataq beriw hám xoshametlew.
Strategiyanı islep shıǵıw basqarıwdıń joqarı tekshesinde ámelge asıriladı hám tómendegi máselelerdi óz ishine aladı : kompaniyanıń strategiyalıq maqsetlerin islep shıǵıw, onıń múmkinshiliklerine hám resurslarına ataq beriw, marketing iskerliginiń baǵdarın analiz qılıw, iskerliginiń alternativ jollarına ataq beriw, perspektivaǵa strategiyanı anıqlaw, tolıq operativ jobalardı hám byudjetlerdi tayarlaw hám firmanıń iskerligine ataq beriw.
Bul sistema tómendegilerdi itibarǵa aladı :
- sırtqı faktorlardı turaqlı túrde baqlaw hám analiz qılıw (bazardıń jaǵdayı, ilimiy texnikalıq, umumekonomikalıq, social jaǵday );
- analiz nátiyjelerin hám olarǵa ataq beriw nátiyjelerin firmanıń joqarı tekshedegi administraciyaına jetkiziw.
Administraciya bolsa máselelerdiń sheshiliwine hám zárúriyatına qaray, olardı
tártipleydi:
a) házirdiñ ózinde kórip shıǵılatuǵın eń zárúr hám zárúrli máseleler;
b) keyingi gózlengen dáwirde sheshiliwo múmkin bolǵan ortasha zárúrli máseleler;
v) turaqlı qadaǵalawdı talap etetuǵın zárúrli, lekin onsha asıǵıs bolmaǵan máseleler;
g) itibarǵa ılayıq bolmaǵan hám sheshiliwi onsha shárt bolmaǵan máseleler.
Strategiyalıq basqarıw sonı názerde tutadı, firma óziniń perspektivaǵa mólsherlengen jaǵdayın maqsetlerdiń ústinligine qaray anıqlaydı. Áne sol sebepli firmalardıń tómendegi klassifikasiyalangan strategiyaları ámelde:
- bazar - ónim strategiyası (ónim hám texnologiyalardıń túrlerin anıqlaw, olardı satıw usılları hám tarawı, ónimdi básekine ıyelew dárejesin asırıw jolların anıqlaw );
- marketing strategiyası (ónimdiń bazardaǵı jaģdayin kúsheytiw, ónimdi realizasiya qılıwdıń ilajların islep shıǵarıw ;
- báseki menen baylanisli bolǵan strategiya (islep shıǵarıw ǵárejetlerin kemeytiw, ónim sapasın asırıw ;
- tarmaqlardı basqarıw strategiyası (firmanıń joqarı basqarması jańa tarmaqlar esabınan iskerlik túrlerin hám islep shiǵarılatuǵın ónimlerdi diversifikasiya qılıw maqsetinde iskerlik túrlerin hám ónim nomenklaturasin turaqlı qadaǵalaw astına aladı;
- jańalıq kirgiziw strategiyası (innovasion siyasat ) (jańa texnologiya hám jańa ónim túrin islep shıǵıw ushın jóneltiriletuǵın jumıslar );
- kapital quymalar strategiyası (firmanıń iskerligi nátiyjesinde
ónimlerdi islep shıǵarıw kóleminde úlkenligine qaray kapital quymalar dárejesin anıqlap barıw );
- rawajlanıw strategiyası (firmanıń rawajlanıw hám islew dárejesin támiyinlew ushın ámelge asırilatuǵın maqsetlerdi islep shıǵıw );
- ózine qamtıp alıw strategiyası (basqa kompaniyalardıń aksiyaların satıp alıw );
- sırt elde aqsha jumsaw strategiyası (sırt elde óziniń kárxanaların shólkemlestiriw);
- eksport iskerligin keńeytiw strategiyası ;
- sırtqı ekonomikaǵa tarqalıw strategiyası (ekspansiya) (sırt elde islep shıǵarıwdı shólkemlestiriw, úshinshi mámleketlerge ónimlerdi hám xızmetlerdi eksport qılıw, sırt elde lisenziyalastiriw).
Strategiyalıq -basqarıw qararları kóp jaģdaylarda firmanı basqarıw principlerine, onı rawajlanıw kelesheklerine hám joybarlawdıń qabıl etilgen usıllarına baylanıslı. Házirgi sharayatta basqarıwdıń tómendegi usılları hám principleri keń tarkalgan:
- qadaǵalaw astında basqarıw isletiledi, qashandam keleshekte bir
ırǵaqtaǵı rawajlanıw názerde tutilsa;
finanslıq qadaǵalaw isletiledi;
- ekstrapolyasiya tiykarında basqarıw (zat yamasa hádiysediń bir bólegin
baqlaw tiykarında alınǵan juwmaqlardi onıń basqa bólegine jayıw yamasa nátiyjeni ámelde qollanıw) isletiledi, keleshekte ótken dáwirdegi sıyaqlı rawajlanıw tendensiyalar názerde tutilip atirģan bolsa ; bul maqsette ámeldegi byudjetlerdi, kapital quymalar byudjetin dúziw, maqsetli basqarıw, uzaq múddetli joybarlaw ámelge asıriladı ;
- Principial jańa bolǵan strategiyanı islep shıǵıw tiykarında
basqarıw isletiledi, basqarıwdıń jańa usılları hám principlerin qabıllawdı talap etetuǵın, rawajlanıwdıń jańa tendensiyalarina zárúrshilik payda bolsa hám jańa strategiyalıq jaǵdaylardı (pozisiyalardi) islep shıǵıw hám de dáwirler boyınsha strategiyalıq jobalardı islep shıǵıw qollanilsa.
- operativ Qararlar qabil qılıw tiykarında basqarıw isletiledi,
rawajlanıwdıń názerde taza jaǵdayları hám tendensiyalari tosinnan payda bolsa.