Bog'liq Texnologiya o\'qitish metodikasi must ish Xaytbaeva Nasiba
Boshlang’ich sinflarda mehnat ta’limining maqsad va vazifalari O‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risida» gi qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» asosida umumta’lim maktablarida o‘qitiladigan barcha fanlaming DTS lari va o‘quv dasturlari ishlab chiqildi va u bosqichma-bosqich joriy etib borilmoqda.
Mehnat ta’limi bo‘yicha DTS da umumiy o'rta ta’lim maktablarida mehnat ta’limi va kasb tanlashga yo‘naltirishning tayanch mazmuni hamda maktabni bitirgan o‘quvchilaming mehnat ta’limi fanidan tayyorgarlik darajasini me’yorlari ifodalanadi. Mehnat ta’limi va tarbiyasining maqsadi o‘quv ishlarida mehnntgn nisbatan ongli munosabatni shakllantirishdan iboratdir. Mazkur maqsadni amalga oshirishda bir qator vazifalami hal etish talab qilinadi. Mehnat tarbiyasini tashkil etishda hal etiluvchi vazifalar ko‘p qirrali bo’lib, u o‘quvchilaming mehnat faoliyatiga amaliy, ruhiy va axloqiy tayyorgarlikning barcha tomonlarini qamrab oladi. Mehnat ta’limi va tarbiyasini tashkil etishda quyidagi vazifalar amalga oshiriladi:
1. Mehnatning mohiyatini anglatish orqali o‘quvchilarga mehnatning shaxs kamoloti va jamiyat taraqqiyotidagi rolini yoritib berish;
2. Inson mehnati hamda mehnat mahsuli bo‘lgan moddiy va ma’naviy ne’matlarni qadrlash, asrab-avaylashga o‘rgatish;
3. Mehnat qilishga nisbatan rag‘batni, shuningdek, muhabbatni uyg‘otish;
4. O’quvchilarning mehnatga ijtimoiy burch sifatida yondashuvlarini yuzaga keltirish;
5. Mehnat faoliyatini tashkil etishga ongli ravishda, vijdonan yondashishni odatlantirish;
6. Mehnat faoliyatini jamoa asosida tashkil etish;
7. Mehnatga hayotiy zururat, inson faoliyatining asosi sifatida munosabatda bo‘lish;
8. Mehnatni ilmiy asosda tashkil etish borasida mehnat ko‘nikmasi va malakalarini shakllantirishni yuzaga keltirish;
9. O’quvchilarda mehnatsevarlik xislatini tarbiyalash; o‘z mehnati samarasidan g‘ururlanish tuyg‘usini shakllantirish;
10. Muayyan kasb-hunar sirlarini o‘zlashtirishga erishish va hokazolar.
Yosh avlodning mehnat faoliyati quyidagi yo‘nalishlarda rivojlantiriladi va tarkib toptiriladi: mehnat o‘yindan ajralgan holda mustaqil faoliyat sifatida shakllantiriladi; mehnat faoliyati jarayonining mohiyatini o'zlashtirilishiga erishiladi; mehnat faoliyatining turli shakllari vujudga keltiriladi.
Ijtimoiy mehnatning yana bir muhim tarkibiy qismi mehnat tarbiyasi sanaladi. Mehnat tarbiyasidan ko‘zlangan maqsad, avvalo, o‘quvchilarga mehnatning mohiyati, mazmunini chuqur anglatishdan iboratdir.
Mehnat tarbiyasi shaxsga mehnatning mohiyatini chuqur anglatish, ularda mehnat va mehnat faoliyatiga ongli munosabatni, shuning dek, muayyan ijtimoiy-foydali harakat yoki kasbiy ko‘nikma va malakalarni shakllantirishga yo‘naltirilgan pedagogik jarayondir.
Mehnat tarbiyasining maqsadi shaxsda mehnat va mehnat faoliyatiga ijobiy munosabatni shakllantirishdan iborat.
Mehnat tarbiyasini tashkil etishda quyidagi vazifalar hal qilinadi:
1. Shaxsga mehnatning mohiyatini chuqur anglatish;
2. O’quvchilarning bilishga bo‘lgan qiziqishlarini rivojlantirish;
3. O’quvchilami turli mazmunga ega mehnat ko‘nikma va malakalari bilan qurollantirish;
4. O’quvchilarda mehnat faoliyatiga ijobiy munosabatni shakllantirish;
5. O’quvchilami nazariy bilimlami amaliyotda qo'Hashga o‘rgatish;
6. O'quvchilarda mehnatga muhabbat uyg‘otish, ulami mehnatsevarlikka, tejamkorlikka o‘rgatish.
Mehnat ta’limi o‘qituvchisi rahbarligida o‘quvchilar tomonidan bajariladigan aqliy va jismoniy harakatlar jarayonidan iborat bo‘lib, yakuniy natijada ulaming mehnat qurollari, vositalari va jarayonlari haqidagi bilimlarini hamda ma’lum sohadagi ishlab chiqarish mehnatini bajarish uchun zarur amaliy ko‘nikma va malakalarni egallashlariga ongli ravishda kasb tanlashga hamda jamiyat va shaxs farovonligi yo‘lida mehnat faoliyatida ko‘nikishlariga imkon beruvchi shaxsiy sifatlarni va tafakkurlami rivojlantirishga qaratilgan o‘quv fanidir.
Umumiy o‘rta ta’lim maktabida mehnat fanini o‘qitishning maqsadi: O’quvchilarning aqliy va jismoniy mehnat turlari, jarayonlari bilan tanishtirish.
Kasblar to‘g‘risida ma’lumotlar bilan tanishtirish.
Dastlabki mehnat ko‘nikmalari va malakalarini shakllantirish.
Mehnatga qiziqish va mehnatsevarlikni shakllantirish.
Mehnat va kasblami qadrlash, ularning ahamiyatini tushunishga o‘rgatish.
