|
AJINIYOZ NOMIDAGI NUKUS DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI
“Boshlang’ich ta’lim” fakulteti
“Tehnalogiya va uni o’qitish metodikasi” fanidan
REFERAT
Bajardi: Xaytbaeva Nasiba
Qabul qildi: Zarimbetova Gulzira
Nukus-2022
Mavzu: Boshlang’ich sinflarda mehnat darslarini tashkil etish
Reja:
1. Mehnat ta’limining mazmuni va uning tashkil etilishi
2. O’quvchilarni mehnat malaka va ko‘nikmalari bilan qurollantirish.
3. Boshlang’ich sinflarda mehnat ta’limining maqsad va vazifalari
Mehnat ta’limining mazmuni va uning tashkil etilishi. Mehnat ta’limi dasturida o‘quvchilar mehnat darslarida egallashi lozim bo‘lgan ilmiy-texnik bilimlarining, mehnat malaka va ko‘nikmalari hajmi hamda mazmuni belgilab boriladi.
Dasturda jamiyatimiz taraqqiyotining hozirgi bosqichida yoshlarga mehnat ta’limini berish, ulami tarbiyalash sohasida qo‘yilgan maqsad va vazifalar o‘z ifodasini topgan. Mehnat ta’limi dasturi o‘quv rejasi asosida ishlab chiqiladi. Mehnat ta’limi o‘qituvchisi o‘zining kundalik faoliyatida bu dasturga amal qiladi va uning bajarilishi majburiy hisoblanadi. Shu bilan bir qatorda o‘qituvchi o‘quv dasturiga mahalliy sharoitni hisobga olib ma’lum o‘zgarishlar kiritishi mumkin. Bu borada bir qancha talablar hisobga olinishi lozim. Dastuming mazmuni pedagogikaning didaktik printsiplargato‘la-to‘kisjavob berishi, ilmiy va mafkuraviy jihatdan puxta bo‘lishi, murakkabligi ortib borishi hisobga olingan holda va mehnat ta’limining tanlangan didaktik tizimiga muvofiq ravishda, muayyan izchillikda bayon qilinishi, turmush tajribasi bilan bog‘langan bo‘lishi kerak.
O’quvchilarni mehnat malaka va ko‘nikmalari bilan qurollantirish. O’quvchilarni tarbiyalash va ulami ishlab chiqarish faoliyatiga tayyorlashda mehnat malakalari va ko‘nikmalari katta o‘ringa ega. Boshlang’ich sinf o‘quvchilariga mehnat ta’limini berish vazifalaridan biri ularda bir qator mehnat malaka va ko‘nikmalarini shakllantirishdir. Mehnat ta’limi dasturi talablarini bajarishda, mavzuga oid bilim berishda, malaka va ko‘nikmalami shakllantirishda o‘quvchilarga ma’lum hajmdagi politexnik bilimlar beriladi. Boshlang‘ich politexnik bilim bilan qurollantirish o‘quvchilarga predmetni yasash, ishlov berilayotgan materialning xususiyatlari, texnologik o‘ziga xosliklari, materialga qo‘lda ishlov berilganda qo‘llaniladigan asbobmoslamalaming xususiyatlari, ulardan foydalanish qoidalari haqida ma’lumot berib boriladi.
O‘quvchilarga berilayotgan politexnik bilim, amaliy ko‘nikma va malakalarga o‘rgatish ma’lum nazariy darajada amalga oshirishga imkon beruvchi zamindir.
Amaliy malaka va ko‘nikmalar bilan qurollantirish amaliy mashg‘ulot turlarini o‘rgatish ham demakdir. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari bajarishi kerak bo‘ladigan amaliy ish turlari xilma-xildir, biroq mehnat malaka va ko‘nikmalarini egallamasdanoq amaliy ish jarayonidagi materiallarni o‘lchab olish va belgilash, ulami qirqib, ishlov berish, qismlami yelimlash, tikish, o‘rash va bog‘lash kabilar bilan birlashtirish va mustahkamlash, detallami yig‘ish va buyumni mantaj qilish va buyumni bezash ishlarini bajarish bir qator qiyinchiliklar tug‘diradi.
O’quvchilardagi mehnatga bo‘lgan qiziqishni o‘z vaqtida aniqlash va ularga mehnat malakalarini sevgan mashg‘ulotlarida takomillashtirishlariga yordam berish juda muhimdir. Bunda o‘quvchiIarning e’tiboriga eng oddiy buyum o‘yinchoqlarni, o‘yinlami, o‘quv qurollarini tayyorlash, naqshlar chizib va qirqib olish, applikatsiya ishlari havola etiladi. Bundan tashqari o‘quvchilarda mehnatga qiziqishni uyg‘otish, mehnat darstarida hosil qilingan bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash uchun “Mohir qo‘llar” to‘garaklarida, sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish maqsadga muvofiqdir.
Ko‘nikma - bu kishining bilim va tajriba asosida egallangan, ma’lum harakatni ongli bajarishga bo’lgan qobiliyatidir. Masalan: kartonni kesa bilish ko‘nikmasi, qaychini to‘g‘ri ishlata olish, harakatni aniq muvofiqlashtirish, yo‘nalish, kuch va bosimning tengligini saqlash.
Malaka - bu faoliyatdagi mashq qilishlar jarayonida yetilgan, mujassamlashgan tajribadir. Bu tez va aniq bajarish, mashq qilish tufayli tarkib topgan ko‘nikma yoki bu ma’lum miqdordagi mashq va usullar bajarilganda ko‘nikmadan sakrab o‘tish degan ma’noni anglatadi. Shunung uchun mazkur ko‘nikma agarda malakani yuzaga keltirishni nazarda tutgan mashq va usullar to‘g‘ri tuzilgan bo‘lsa u to‘g‘ri malakaga aylanishi mumkin. Biroq malakaning takommillashuv darajasi o‘qitishning turli bosqichlarida turlichadir. Uning strukturasi ham o‘zgaruvchandir. Mashqlar jarayonida o‘quvchiiar bajarilayotgan harakatlar murakkablashib borgan sari, asta-sekin oddiy malakalarning murakkab malakalarga birlashuvi sodir bo‘ladi.
Mehnat malaka va ko'nikmaiarini shakllantirish quyidagicha asosiy bosqichlardan tarkib topadi:
a) boshlang’ich tushuncha berish;
b) mehnat harakatlarini sinov uchun bajarish;
d) ish harakatlari natijasi;
e) yakuniy xulosa chiqarish.
Mehnat malakalari va ko‘nikmalarini shakllantirishga mo‘ljallangan amaliy ishlar faqat vaqtga ko‘ra taqsimlanganda hamda ma’lum tizim asosida o‘tkazilgandagina ijobiy natija beradi.
Amaliy ishlar tizimi quyidagi asosiy talablarni o‘z ichiga oladi:
1. Amaliy ishlami bajariladigan topshiriqning murakkabligi oshib borishini nazarda tutgan holdajoylashtirish lozim.
2. Bajarilayotgan amaliy ish mazmuni to‘liq tarzda oldingi amaliy ishga asoslanishi lozim.
3. Amaliy ish jarayonida mustaqil ishlash darajasi ortib borishi kerak.
Mehnat malakasining muvaffaqiyatli bo‘lishi bir qator shartlarga bog‘liq. O’quvchi o‘z faoliyatini mustaqil rejalashtirmas ekan, uning malakasi hech qachon to'liq bo‘lmaydi, Nazoratning yo‘qligi ko‘pincha xato va nuqsonlaming amaliy ishlar jarayonida ortib borishiga olib keladi. Bu esa o‘z navbatida yetilmagan harakat va usullaming shakllanishiga sabab bo‘ladi.
Boshlang’ich sinf o‘qituvchisi mehnat ta’limi bo‘yicha ishlarni amalga oshirayotganda o‘quvchilar u yoki bu ishni bajarish natijasida qanday ko'nikma, bilim va malakalami egallashlarini aniq bilishi kerak. Ana shunday holda o‘qituvchi sinf uchun shu vaqtda zarur bo‘lgan materiallarni tanlash imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu o'rinda muhimi o‘quvchilar mazkur materiallarni tayyorlash jarayonida dastur nazarda tutgan bilim va malakalami egallab olishlaridan iborat. Boshlang'ich sinf mehnat ta'limi darslaridagi ta’lim-tarbiyaviy vazifalar umumta’lim maktablaridagi mehnat ta’limining umumiy vazifalaridan kelib chiqib, quyidagi mashg'ulot turlari jarayonida amalga oshiriladi:
1. Qog'oz va karton bilan ishlash.
2. Gazlama va tolali materiallar bilan ishlash.
3. Turli va tabiiy materiallar bilan ishlash:
a) plastilin va loy ishi;
b) urug'lar bilan ishlash;
d) applikatsiya va mozaika ishlari;
4. Loyihalash va modellashtirish:
a) badiiy qurish-yasash.
5. Qishloq xo‘jalik mehnati.
Do'stlaringiz bilan baham: |
