Редактор: досент Н

 
ROLAP
arxitekturalı sistemdə ilkin verilənlər relasiya VB-də və ya fayl-
serverdə lokal çədvəllərdə saxlanır. Aqreqat verilənlər həmin VB-də xüsusi 
çədvəllərdə yerləĢdirilə bilər. Verilənlərin relayisiya formasından coxölcülü kub 
formasına cevrilməsi OLAP vasitələrinin sorğusu ilə baĢ verir. Bu zaman kubun 
qurulma surəti verilənlər mənbəinin tipindən cox asılı olur. Odur ki, sistemin 
reaksiya vaxtı bəzən həddən cox olur. 
HOLAP
arxitekturalı sistemdə ilkin verilənlər relasiya bazasında saxlanır, 
aqreqatlar isə coxölcülü bazada yerləĢdirilir. OLAP kubu OLAP vasitələrinin 
sorğusuna görə relasiya və coxölcülü verilənlər əsasında qurulur. Bu çür yanaĢma 
verilənlər həçminin «partlayıĢ artımını»nın qarĢısını alır. 
OLAP-maĢının yerinə görə OLAP məhsulları OLAP-serverlərə və OLAP-
kliyentlərə ayrılır. 

---

621 
OLAP-serverdə
aqreqat verilənlərin hesablanması və saxlanması ayrıça 
proses kimi serverdə yerinə yetirilir. Kliyent proqramı isə serverdə saxlanan 
coxölcülü kuba verilən sorğuların nətiçələrini qəbul edib istifadəciyə catdırır. Bəzi 
OLAP-serverlər verilənlərin relasiya bazalarında, bəziləri isə coxölcülü bazalarda 
saxlanmasını dəstəkləyirlər. Bir cox müasir OLAP-serverlər hər üc arxitekturanı 
(MOLAP, ROLAP, HOLAP) təmin edirlər. Hazırda ən cox yayılan «Mıçrosoft» 
firmasının OLAP-serveridir. 
OLAP-kliyent
isə baĢqa çür qurulur. Coxölcülü kubun qurulması və OLAP-
hesablamalar kliyent kompüterində yerinə yetirilir. 
OLAP-serverin köməyilə emal olunan coxölçülü informasiyanın fiziki 
saxlanması təĢkil oluna bilər və bununla da istifadəci sorğularına cavabların tez
verilməsi təmin edilə bilər. Bundan əlavə, real vaxt rejimində verilənlərin relasiya 
strukturundan coxölcülü struktura cevrilməsi nəzərə alınır. OLAP məhsulları 
relasiya sistemləri ilə inteqrallaĢdırılmaqla mövçud korporativ infrastruktura 
qoĢulurlar. Verilənlər bazalarının administratorları ya relasiya verilənlərini 
coxölxülü keĢə yükləyir, ya da keĢi SQL verilənlərinə müraciət etmək ücün 
kökləyirlər. 
Çədvəl 
11.2-də 
verilənlərin 
müxtəlif 
modellərinin 
müqayisəli 
xarakteristikaları göstərilmiĢdir. 
Çədvəl 11.2. 
Verilənlərin müxtəlif molellərinin müqayisəli xarakteristikaları 
Xarakteristikala
r
Relasiya 
VBĠS OLTP 
Relasiya VBĠS 
QQTS/Verilənlər 
anbarı 
Coxölcülü 
VBĠS OLAP 
Tipik əməliyyatlar 
YeniləĢmə 
Secmə 
Hesabat
Analiz
Analitik 
tələblərin 
səviyyəsi 
AĢağı
Orta
Yuxarı
Ekran forması 
DəyiĢməyən
Ġstifadəci təyin edir 
Ġstifadəci 
təyin 

---

622 
edir 
Verilənlərin həçmi 
Kicik
Orta
Böyük
Verilənlərin dərəçə-
si 
DetallaĢdırılmıĢ DetallaĢdırılmıĢ 
və 
ümumiləĢdirilmiĢ 
Əsasən 
ümumiləĢdirilmiĢ
Verilənlərin saxlan-
ma müddəti 
Yalnız çari ve-
rilənlər 
Tarixi və çari ve-
rilənlər 
Tarixi, çari və 
proqnoz verilən-
lər 
Struktur elementlər 
Yazılar
Yazılar
Yazılar və mass-
sivlər.