|
МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
53
zaman talabı hám xalıqaralıq standartlarǵa sáykeslestiriw, tariyxıy hám mádeniy miyraslardı
saqlaw hámde onı jas áwlad tárbiyasında keńnen qollanıw, etnikalıq mádeniy dástúrlerdi
asrap saqlaw hám xalıq dóretiwshiligin qollap quwatlaw máseleleri ushın ilajlardıámelge
asırıwı aktual wazıypa esaplanadı.
Búgingi kúnde xalıqtıń ruwxıy dúniyasın jetilistirip barıwda mádeniyat oraylarınnıń roli
júdá áhmiyetli esaplanadı. Xalıqtıń mánawiy dúnyasın bayıtıwdaǵień birinshi wazıypası,
olardıń pikirlew qábiliyetin hár tárepleme qáliplestiriw, búgingi kúnde belgilengen
demokratiyalıqjámiyettegi alǵa ilgerlewlerdiń nátiyjeliligine erisiw, Watanǵa sadıqlıq,
milletler aralıq tatıwlıqta hár bir tarawdıń rawajlanıwında pidáyı miynet etiw dástúrlerin
qáliplestiriwden ibarat. Sonday-aq, mádeniyat tarawında nátiyjeli xalıq aralıq múnásebetlerdi
shólkemlestiriw, rawajlandırıw, milliy mádeniyatqa jáhán mádeniyatınıń ajıralmas bólegi
sipatında qaraw, bul teń huqıqlıq hám insan huqıqların qorǵawda ózaldınaáhimiyetke iye bolıp
tabıladı. Mádeniy-aǵartiwshlıq jumislarınıń kópshilik baǵdarı bir qatar sociallıq áhemiyetke
iye waziypalardı orinlaydı, yaǵniy kópshiliktiń socialliq-mádeniy dóretiwshiligin hámde
sociallıq belsendiligin rawajlandiradı,kópshilik penen baylanista bolıwın shólkemlestiredi
hám solar tiykarında jámáátshiliktıń pikirin rawajlandıradı. Shaxsqa tásir etiw arqalı
kópshiliktiń umtılıwshılıǵınıń ózine tánligi sonnan ibarat, hár bir adam mádeniy-ruwxıy
ilajlarda tek ǵana tamashagóy yaki gúzetiwshi sipatında emes, bálkim júz berip atirǵan
hádiyselerdiń belsendi qatnasiwshisi, óz pikirlerinde qaraslarin sipatlawshi shaxs sipatında
qatnasiwi múmkin. Sonıń menen birge kópshiliktiń qiziǵiwshılıǵıinsanǵa sociallıq tárepten
óz-ózin áńlawıushın imkaniyat jaratadı.
Mádeniy-ruwxiy mekemeler insandı ixtiyariylıq tiykarında, hámme waqıt húrmet hám
isenim ruwxında dóretiwshilik iskerlikke baǵdarlaydı. Eger miynet jámáátlerinde insannıń
iskerliginde materiallıq sebepleri belgilense, mádeniy-ruwxiy iskerlikte, birinshi náwbette,
jumıstıń mazmunına qızıǵıwshılıq sáwlelendihámbos waqıt sharayatında mádeniy ilajdıń
mazmunıshaxstıńózi tárepinen ózlestirilip ruwxıy azıq alıwına kómeklesedi.
Ilimiylik baǵdari mádeniy-ruwxiy jumistıń kózge kóringen túrlerinen esaplanadı.
Mádeniy-ruwxiy iskerliktegi tárbiya processiniń maqseti, mazmunı, túri hám uslilların
qollaniwdı, bir-birine jaqın pedagogika, psixologiya, kórkem-óner tanıw, estetika,
ekonomika hám basqarıw teoriyasınan paydalanıwdı talap etedi. Usi orında mádeniyat
oraylarında bos waqıttı sholkemlestiriwde mádeniy ilajlardı otkeriwahmiyetli sanaladı.
Bul process mádeniy-ruwxiy iskerliktińtiykarǵı tásirsheń baǵdariıdesekte boladı. Sebebi
mádeniy ilajlarda hár bir ınsan ózındegi insanıylıq pazıyletlerin qáliplestire baslaydı,
ózine tán bolǵan jeke ózgesheliklerin hám qábilietlerin payda etedi, olardı qáliplestiredi
hám rawajlandırıp baradı, jasap turǵan ortaliqta nám turmısta óz- ara múnásebetke kirise
baslaydı.
Mádeniy ilajdıń ózgesheligi sonnan ibarat, insan ozine kerekli maǵliwmatlardı aliwina
kómeklesedi hám hár bir insannıń jeke pikirlewine báǵdarlaydı. Sebebi sáwlelenip atirǵan
waqıyaolardıń rıwxıy dúniyasına túrlishe tásir etedi. Mádeniyat oraylarında mádeniy
ilajlardı shólkemlestiriwarqalı jaslardı tárbiyalaw-házirgi kúnniń aktual máselelerinen bolıp
tabıladı. Bunnan basqa, mádeniy ilajlar milliy qádiriyatlar, dástúrler, úrp-ádetler tiykarında
payda bolıp, hár bir adamdı mehir-miriwbetli, mehir-aqıbetli bolıwǵa shaqıradı, jer júzinde
turaqlılıq, tilekleslik hám tatıwlıq tábiyatın oyatadı, xalıqlar mádeniyatın óz-ara birlestiredi,
bayıtadı, insanlardıń milleti, tili hám dininiń qanday dolıwına qaramastan, xalıqlardı bir-
birine jaqınlastıradı. Bir sóz benen aytqanda, shaxstıń mánawiy jetilisiwi onıń sociallıq
belsendiligin arttıradı hám jámiyettiń rawajlanıwın tezlestiredi.
Mádeniyat oraylarında jumislardıńtiykarǵıwaziypası- kórkem háweskerlikti
rawajlandırıwda xalıqtıń estetikalıq gózzallıqqa bolǵan sezimlerin arttırıw menen
Do'stlaringiz bilan baham: |
