Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары

МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
32
машғулотларида белгиланган талаблар даражасида такомиллаштирилган нутқ шак-
ллари ўқувчиларнинг нутқий компетенцияларини ривожлантиради, нутқий билим-
ларни амалий қўллашдава татбиқ этишда ўзининг ижобий таъсирини қўрсатади ва 
уларда қизиқиш уйғотади. Шунингдек шу қизиқишни машқларни бажартириш жара-
ёнида ,албатта, рағбатлантириб, руҳлантириб туриш,ютуқларига эътибор бериш ўз 
фанини янада ўрганишга куч бағишлайди. Шу жиҳатга таниқли олим И. М. Под-
гаецкая изоҳ беради. Машқ ва топшириқларни бажартириш хусусида қуйидагича 
фикрлайди:»... методик жиҳатдан қизиқиш деганда ўқувчиларда ўқув фанидан
ўтилаётган билимларни билиб олиш истагини уйғотадиган ва ушбу ўқув фанига 
бўлган иштиёқни рағбатлантириб турадиган бир эмоционал муносабат тушуни-
лади. Ташқаридан қараганда бу муносабат тиришқоқликда, қизиқувчанликда намоён 
бўлади». Дарсликда келтирилган машқ ва топшириқларни бажариш, ҳамкорликда 
таҳлил қилиш бир-бирининг билдирган фикрини тушунишга асос бўлади ва шулар 
замирида қизиқиш,иштиёқ ортиши кўзга ташланади. Шу боис ўқувчиларда қизиқиш 
уйғотиш дарснинг сифатли ташкил этилганлигидан далолат беради. Шунингдек, 
нутқий машқларда берилган матнларни ва у матнни ташкил қилган сўзлар маъ-
носини, мазмун- моҳиятини англаши нутқий компетенциялар ривожи учун асо-
сий омил ҳисобланади. Нутқий компетенциялар ривожида танланган сўзлар асо-
сида матн яратиш ва матнни ёзма ифодалашга ўргатиш айни муддаодир. Она тили 
машғулотларида белгиланган талаблар даражасида такомиллаштирилган нутқ шак-
ллари ўқувчиларнинг нутқий компетенцияларини рирожлантиради,нутқий билим-
ларни амалий қўллашдава татбиқ этишда ўзининг ижобий таъсирини қўрсатади.
«Она тили» дарсликларида келтирилган мавзуларни чуқурроқ ўрганишга 
қаратилган машқ ва топшириқлардаги тилшунос олимларнинг фикрлари ҳамда 
машҳур ижодкорларнинг асарларидан олинган парчалар, »Ўзбек тилининг изоҳли 
луғати»дан танланган сўзлар, шунингдек, Ш.Раҳматуллаевнинг «Ўзбек тилининг
изоҳли фразеологик луғати»дан олинган иборалар ўқувчилар нутқий компетенци-
яларини сезиларли даражада ривожлантиради, мулоқот жараёнида, матн яратишда 
нутқнинг коммуникатив сифатларини тўғри қўллай олишида асос вазифасини бажа-
ради.
Хуллас, «Она тили» дарсликларида келтирилган машқ ва топшириқлар
ўқувчиларни дарслик билан боғлаб турувчи, мавзуни тушуниши учун асосий таъ-
лимий восита саналибгина қолмай, бу воситалар орқали ўқувчилар мавзу юзаси-
дан билим ва кўникмалар ҳосил бўлади. Топшириқлар тўғри ва мавзуни қамраб олса, 
ўқувчининг дарс жараёнидагидаги фаоллигини оширади, мавзуни тўлиқ ўрганиш 
учун қизиқиши ортади.
Адабиётлар:
1. Бакиева Ҳ.С. Бошланғич синф ўқувчиларида мустақил таълим орқали нутқ ва тафак-
курни ривожлантириш методикаси. Пед.фан.ном. дисс. –Т.: 2019.
2. Нисанбаева А.Қ. Ўзбек тили дарсларида матн воситасида ўқувчилар нутқини 
ўстиришнинг методик асослари.(Таълим қозоқ тилида олиб бориладиган мактаблар мисо-
лида): Пед. фан. номз. дисс. –Т.: ТДПУ, 2008. 3.Подгаецкая И.М.Воспитание у учащихся инте-
реса к изучения русского языка. –T.: Просвещение, 1985. 
4. Roziqov O.R v.b. Ona tili didaktikasi. – Т.:Yangi asr avlodi, 2005.
5. Саакян В. А. Роль упражнений в усвоений, закреплении знаний синтаксису и в развитии 
речу учащихся VII-IX классов армянской школы. Автореф.дис. ... канд.пед.наук. Ереван, 1983.
6. Fayziyeva U., Ziyodullayeva G. Ona tili: o’qituvchilari uchun metodik qo’llanma (7-9- sinflar 
uchun). T: Tafakkur bo’stoni, 2013.

---