Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары

МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
124
РЕЗЮМЕ
В данной статье описывается содержание организации робототехники, мехатроники, 
инженерных кружков в детских школах Баркамол Авлод на основе кластерных технологий.
SUMMARY
This article describes the content of the organization of robotics, mechatronics, engineering 
circles in Barkamol Avlod children’s schools on the basis of cluster technologies.
Tursunqulova M.T.
Nizomiy nomidagi TDPU magistranti 
Tayanch so`zlar: 
so`z yasalishi, affiksatsiya, kompozitsiya, yasama so`zlar, fe’l yasovchi 
qo`shimchalar, ot yasovchi qo`shimchalar, sifat yasovchi qo`shimchalar. 
Ключевые слова:
словообразование, корень, словообразующие аффиксы, словосвязую-
щие аффиксы, фонетический способ, композиция.
Key words:
word formation, root, word-forming affixes, word-binding affixes, phonetic method, 
composition.
BOSHLANG’ICH SINF O’QUVCHILARIGA SO’Z YASASH USULLARINI 
O’RGATISH TEXNOLOGIYALARI
Bugungi kunda boshlang’ich sinf o’qituvchilarining eng muhim vazifalaridan biri 
o’quvchilarning og’zaki va yozma nutqini hamda savodxonligini oshirishdir. Ushbu vazifani 
amalga oshirishda o’quvchilar qurollanishi lozim bo’lgan tilga oid bilimlar ichida so’zlarni 
morfemik tuzilishi va so’z yasalishini o’rganish muhim ahamiyat kasb etadi. So’z yasalish 
hodisasi bo’yicha materiallarni o’rganish boshlang’ich sinf o’quvchilarining tafakkuri 
va nutqini rivojlantirishga, ularning yuqori sinfda o’rganishi lozim bo’lgan lingvistik 
bilimlarni egallash uchun mustahkam poydevor sifatida xizmat qiladi. So’z yasalishi 
hodisasiga oid bilimlar, shakllangan ko’nikma va malakalar kichik yoshdagi o’quvchilarga 
so’z ma’nolarini va so’z shaklini hosil qilish qonuniyatlarini tushunishga yordam beradi. 
Metodist olimlar yasama so’zlarni o’rganishni boshlang’ich sinf o’quvchilarining aqliy 
qobiliyatlari rivojlanishi bilan bog’lab, so’z yasalishi qoliplari bilan ishlash, eng avvalo, 
so’z yasalishi hodisalarini kuzatishga asoslangan bo’lishi lozim deb ta’kidlaydilar.
Boshlang’ich sinf 1-4 -sinf ”Ona tili” darsligi bilan tanishar ekanmiz, so’z yasalish 
bo’yicha bir qancha mavzular va mavzuga oid mashqlar borligini ko’rdik. Aniqroq
aytadigan bo’lsak, 3-4-sinf darsliklarida so’z yasalishiga mustaqil so’z turkumlari doirasida 
to’xtalgan, ya’ni o’quvchilar 3-sinfga kelib ularda morfologik bilimlarni shakllantirish 
jarayonida “ot yasovchi qo’shimchalar”, “sifat yasovchi qo’shimchalar”, “fe’l yasovchi 
qo’shimchalar” kabi tushunchalar bilan tanishadilar. Ammo boshlang’ich sinf o’quvchilari 
ravish so’z turkumi bilan tanishtirilmaganliklari va olmosh so’z turkumidan faqat kishilik 
olmoshlari guruhi bilan tanishganliklari bois ularga ushbu turkumlar ham yasalishi haqida 
aytilmaydi. 
Boshlang’ich sinfda so’z yasash hodisasi so’zning morfemik tarkibini o’rganish bilan 
bog’liq holda olib boriladi. Chunonchi, boshlang’ich sinf o’quvchilari 3-sinfda “O’zak va 
o’zakdosh” so’zlar mavzusi bilan tanishish va mavzuga oid mashqlarni bajarish orqali 
–chi, -la, -li, -kor, -dosh, -siz kabi so’z yasovchi qo’shimchalar haqidagi bilimlarni egallab 
boshlaydilar. Keyinchalik esa mustaqil so’z turkumlarini o’rganish jarayonida ot yasovchi
–chi, -kor, -dosh, -zor, -loq qo’shimchalarini, sifat yasovchi –li, -siz, -dor qo’shimchalarini, 
fe’l yasovchi –la, -illa (-ulla) qo’shimchalarini o’rganadilar. 

---