Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары

МуғаллиМ ҳәМ үзликсиз билиМлендириў
81
ўрта мактаблар ўзларининг медиатекаси – китоблар, журналлар, CD-ROM, видео маг-
нитафон, телемонитор, видео камера ва кассеталарига эга эди.
Бугунги кунда Цюрих ва Лозана университетларидаолий ўқув юрти даражаси-
даги медиатаълим илмий-тадқиқот марказлари мавжуд. Афсуски, Швецария гарчи 
қандайдир курслар фаолият олиб борса-да, бироқ, ўқитувчиларнинг тиззимли 
равишда йўлга қўйилган медиатаълимига эга эмас. Айрим вилоятлар эса ўзларининг 
медиатаълим марказларига эга бўлганлиги сабабли оммавий ахборот коммуникаци-
ялари ёрдамида мамлакатнинг турли минтақасида фаолият юритаётган ва бой иш 
тажрибасига эга ўқитувчи-маърузачиларнинг маслаҳатларини олишга муваффақи 
бўлади. 
Швецарияда, шунингдек, медиатаълим бўйича махсус “Медиа амалиёти” 
(“Medien praktisch”) ва “Медиа педагогикаси” (“Medien Padagogik”; www.medienpaed.
com) журналларининг изчил чоп этилиши таъминланган [1, 4-19].
Бугунги кунда Европа мамлакатларида: 1) мактаб таълимининг барча 
босқичларида медиатаълим жорий қилинган; 2) мадиа таълим интеграцияси деярли 
барча ўқув фанларини қамраб олган; 3) махсус медиатаълим умумий ўрта мактаблар-
нинг юқори синфларида ўқитилади; 4) маълум соҳа ташкилотлари (ассоциациялар, 
киноинститутлар ва б.) болалар ва ёшлар ўртасида медиатаълимни ташкил этишда 
фаол иштирок этади.
Медиатаълимнинг Европа мамлакатларидаги ривожланиш тарихини ўрганиш 
натижасида уларнинг қуйидаги устувор хусусиятларга эгалиги аниқланди:
1. Ўқув фанлари ўртасида интеграцияга эришиш орқали медиатаълимнинг 
жорий этилишига эришилган. Бироқ, дастлабки вақтда ўқитиш жараё-
нида медиатаълим ғояларидан фойдаланиш йўлидаги ҳаракатлар расмий, 
мажбурий характерга эга бўлмай, балки айрим ижодкор педагогларнинг 
ташаббусларига кўра амалга оширилган. 
2. 1960-80 йилларда умумий ўрта таълим мактабларида ташкил этилган меди-
атаълим ўқув фанларининг бир бутунлиги, яхлитлиги (она тили, санъат ва 
ижтимоий фанлар)га асосланган. Медиатаълим асосларини тарғиб этиш 
учун махсус курслар ташкил этилган. Европа мамлакатларининг бирорта-
сида ҳам медиатаълим табиий, аниқ фанлар доирасида ўқитилмаган.
3. Ахборот олишнинг ҳаммабоп, оммабоп воситаси (компьютер техноло-
гияси) пайдо бўлганлиги сабабли 1980 йилга келиб, таълим олувчилар 
маълумотларни мактабдан ташқари шароитда у орқали ола бошлаган. Бу 
эса ўз-ўзидан таълим жараёнига ОАВ таъсирининг кучайиб бораётганлиги-
дан далолат эди. Шу сабабли ОАВнинг таълимдаги ўрни, аҳамияти, билиш 
жараёнига кўрсатадиган таъсирини ўрганиш бўйича олиб бориладиган 
тадқиқотларнинг кўлами кенгайди.
4. Гарчи Дания, Норвегия ва Швеция мамлакатларининг миллий ўқув режа-
ларида медиатаълимнинг ўқув фанлари билан интеграцияси чекланмаган 
бўлса-да, бироқ, улар ўқувчилар томонидан ахборотлашган демократик 
жамиятда яшаш учун зарур кўникмаларни ўзлаштириш имкониятини ярати-
шига кўра гуруҳланган. М: айни вақтда ҳам “Она тили ва адабиёти” фанини 
ўқувчиларда алоҳида-алоҳида ҳолда ёзма, оғзаки, тасвирий, бадиий, дали-
лий, видуал, аудио, графикли ёки уларнинг бирлигидан ҳосил бўлган 
матнлар моҳиятини тушуниш, мазмунини англашга имкон берувчи кўникма, 
малакаларнинг шаклланиши учун хизмат қилади.
5. Европа мамлакатларида медиатаълим ижтимоий (тарих, география, соци-

---