[254]
MUHAMMAD YUSUF IJODIDA VATAN MADHI
Tojamatova Sarvinoz Rustambek qizi
Andijon
viloyati Shahrixon tumani
Andijon davlat universiteti
filologiya (o’zbek tili) fakulteti III bosqich talabasi
Telefon: +998 94 385 06 01
sarvinoztojamatova@gmail.com
Annotasiya:
Ushbu maqolada Muhammad Yusufning Vatan va xalq mavzusidagi
sheʼrlari xususida soʻz yuritiladi.
Kalit soʻzlar:
Muhammad Yusuf sheʼriyati, vatan,
ona yurt, xalq mavzusidagi sheʼriy
toʻplamlari va sheʼrlari.
Muhammad Yusuf ijodi o’zining xalqona ohanglarga boyligi, tilining soddaligi, shirali
ekanligi va ravonligi, oson o’qilib, o’quvchiga oson yetib borishi bilan alohida ajralib turadi.
Uning sevgi – muhabbat, ona, yoshlar, xalq va Vatanga bag’ishlangan she’rlari
Muhammad Yusuf ijoding katta qismini tashkil qiladi.
Uning mahalla, xalq, Vatanga
bag’ishlangan she’rlari uning ijodida salmoqli o’rin egallaydi. Muhammad Yusuf ijodining
eng o’tkir qirralaridan biri ona yurt, el, vatan haqida hech kimga o’xshatmay yoza olishidir.
Shoir shunchaki maqtovlar tizmasini tizmaydi, balandparvoz gaplardan foydalanmaydi. U
ko’ngildagi yurtga bo’lgan muhabbatini,
sadoqatini, millatga bo‘lgan mehri, fidoyi
tuyg‘ularini qo‘shiq qilib kuylaydi. “Bizdan ozod vatan qoladi”, “Fidoyilar”, “Vatan”,
“Inshoolloh”, “Tilak”, “Ona Turkiston”, “Vatan madhi”, “Alpomishlar yurti bu diyor”,
“Hayrat”, “Izhori dil”, “Bobodehqonim”, “O‘zbekman”, “Vatan yagonasan”, “Tavallo”,
“O‘zingdan qo‘ymasin xalqim”, “Mening vatanim”, “Sizga aytsam”, “Hur o‘lkam”,
“O‘zbekiston” va yana boshqa ko‘plab vatan mavzusidagi she’rlarida shoir
balandparvozlikdan qochib, samimiy satrlarda yurtiga dil izhori qiladi. “Iqror” (2007-yilda
chiqqan shoir “Saylanma”sida bu she’r “O‘zbekiston” nomida berilgan) she’ridagi quyidagi
satrlar qaysi ko‘ngilga surur bag‘ishlamaydi deysiz:
O, ota makonim,
Onajon o‘lkam,
O‘zbekiston, jonim to‘shay soyanga.
Senday mehribon yo‘q,
Seningdek ko‘rkam,
Rimni alishmasman bedapoyangga
[255]
Shoir shu ruhda davom etib: “Parijning eng go‘zal restoranlarin,
bitta tandiringga
alishmasman men. Bahorda Baxmalda tug‘ilgan qo‘zing, arab ohusidan azizroq menga” deya
ko‘nglini ocharkan she’rni o‘zbekona kamtarlik hamda g‘urur bilan: “Seni bilganlarga
qilaman ta’zim, seni bilmaganga rahmim keladi” deb tugatadi.Shoirning buningdek ta’sirli
misralar bilan kitobxon ko‘nglidagi yurtsevarlik daraxtining ildizi yanada mustahkamlanadi,
barglari ko‘rkamlashadi. Zotan, yaxshi she’r mudroq ko‘ngillarni uyg‘otishi, uyg‘oq
ko‘ngillarning shiddatini oshirishi darkor.
Vatan haqida umumiy ruhda yozilgan she’rlar adabiyotimizda istagancha topiladi.
Muhammad Yusuf she’rlarinig ulardan farqli jihati, bu hassos shoirning vatan haqidagi
she’rlarini o‘qiganingizda bevosita O‘zbekiston haqida so‘z ketayotganini sezib turasiz.
Shoir she’rni “O’zbekiston” deb nomlashining o’ziyoq unga berilajak ta’rifning
yorqinroq
his qilinishi uchundir. Har bir banddagi har bir mubolag‘a, o‘xshatishni badiiy topilma
deyish mumkin. O‘xshatish, qiyoslash, mubolag‘a kabi badiiy tasvir vositalaridan ketma-ket,
o‘rinli tarzda O‘zbekistonning suvratini so‘zlar-la chizgan muallif endi O‘zbekistoning
xarakterini ochish uchun, o‘zbekka xos fe’liy xususiyatlarga o‘tadi:
Dunyo ichra
Tengsiz dunyo,
Zarchapon qalb
Yalagto‘shim.
Qo‘li ochiq,
Mehri daryo,
Mushti qattiq,
Ko‘ngli bo‘shim.
O‘g‘liga ot bo‘lib cho‘kib,
Qizlariga alla aytgan,
Belbog‘iga borin to‘kib,
To‘yga borib to‘ymay qaytgan.
O, bolafe’l,
O, bolajon-
O‘zbekiston, O‘zbekiston!
Shoir ehtiros bilan bekorga “O, bolafe’l, o, bolajon” demaydi. Bolafe’llik — ko‘ngil
[256]
sofligi, ishonuvchanlik, boshqalarni-da o‘zidek o‘ylashning alomati. Bolajonlik – nihoyatda
bolani yaxshi ko‘rish, o‘zi yemay yedirish, o‘zi kiymay bolasiga kiydirish degani.
Shoir
O‘zbekistonni mana shunday bir insonga qiyoslayotir. Shu 15 misranining so‘ngisidagina
shoir O‘zbekiston nomini ataydi, ammo avvalgi 14 misradayoq siz so‘z o‘zbek haqida,
O‘zbekiston haqida ketayotganini his qilib turasiz. Mana shoirning mahorati. “To‘yga borib
to‘ymay qaytgan” misrasiga e’tibor bering. Nima to‘yda ovqat bermaydimi? O‘zbek
bo‘lmagan odam buni tushunishi qiyin. O‘zbek hech qachon to‘yda bo‘kkunicha ovqat
yemaydi. Sharqda to‘ygami yo biror mehmondorchilikkami borib o‘tirishning,
ovqatlanishning o‘z odobi bor. Shoir ana shunday odob — o‘zbekona kamsuqumlik haqida
gapirayotir. Bir satrda butun millatning tiynatini ko‘rsatayotir.Muhammad Yusuf vatanni
shunchaki madh qilmaydi. Vatan tarixida o‘chmas iz qoldirgan, yurtparvar ulug‘larini eslab,
xotirani uyg‘otadi. Elim degan er millat bayrog‘ini yurakka qadashini “Vatan madhi”
she’rida poetik qiyosda shunday aytadi:
O‘ping, ko‘zingizga suring tuprog‘in,
Har so‘zin muqaddas duodek seving.
Qadang yuraklarga millat bayrog‘in
Vatanni Najmiddin Kubrodek seving.
Shoir tarixiy shaxs Najmiddin Kubro nomini eslash bilan
shonli tarixga ishora qilsa,
“duo” arxaik so‘zini qo‘llash bilan she’rning ta’sirchanligini orttirayotir. Duo har bir o‘zbek
uchun muqaddasligi ayon. Muhammad Yusuf bu she’ri orqali yoshlarni Vatanni sevishga
chorlamoqda. Ularga misol qilib Najmidddin Kubro keltirilmoqda. Muhammad Yusuf
she’rlari o’zligimizni anglashdagi o’rni beqiyos. Uning she’rlari yoshlarimizni Vatanga,
millatga bo’lgan muhabbatini anglashda ulkan xizmat qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
