Realizm hám kritikalıq realizm ádebiyatı

Onore de Balzak (1799-1850)
Francuz ádebiyatınıń ullı shayırı Onore de Balzak dóretiwshiligi francuz kritikalıq realizminiń eń joqarı shoqqısına kóterildi. Balzak Fraciyanıń Tur qalasında tuwıladı. Usı dáwirdiń ádetine qarap ol da Sarbonn universitetiniń huquq fakultetin pitiredi. Biraq ádebiyatqa qızıǵıp bir jıl dawamında óz ústinde tınbay izlenedi. Balzaktıń birinshi tragediyası Krombel sátsiz shıqqan. Biraq jazıwshı úmitsizlikke túspey ádebiyat penen tereń shuǵılana baslaydı. Ol kún uzaq 14-16 saatlap islep óz zamanınıń ájayıp dóretiwshisi dárejesine shekem kóteriledi.
Balzaktıń jazıwshı sıpatında abırayın kótergen shıǵarması SHuanlar(1829) jılı jazılǵan romanı onnan keyin jazıwshınıń Govsek, Sawırı teriniń tilsimi, Belgisiz marjan, Polkovnik SHaber, Evgeniya Granda, Gorio ata, Joytılǵan ilyuziya, Nyusen jeriniń sawda úyi, Diyxanlar hám basqada shıǵarmaları birinen soń bir basılıp shıǵa baslaydı.
Balzak óz dóretpelerin Insan komediyası degen ulıwma at penen birlestiredi hám tómendegi úsh bólimge bóledi.
1. Minez-qulıq haqqında etyudlar
2. Filosofiyalıq etyudlar
3. Analitikalıq etyudlar
Insan komediyası jazıwshınıń ideyası boyınsha 143 roman hám novellalardan ibarat bolıwı kerek edi. Lekin onnan 96 jazıp tamamlanǵan insan komediyası jazılǵan, 1830-1848 jıllardı yaǵnıy iyul monarxiyası dáwirin qamtıydı. Jazıwshınıń Insan komediyası epopeyasında 2000 nan artıq personaj qatnasadı. Jazıwshı óziniń bul epofeyası arqalı Franciya ómiriniń tariyxın jarata aldı, bul shıǵarmada kóterilgen ideya-pul, baylıq, altın shıǵarma qahramanları ómirinde úlken rol oynaydı.
Gobsek gúrrińinde qaharman óz ómirin ápiwayı haqıyqattı, yaǵnıy pulıń qansha kóp bolsa, sen sonday qudiretli bolasań degen ápiwayı falsafanı ózlestirip, jaslıǵınan aqsha altın toplaydı. Onıń tuwısqan-tuwǵanları hám doslarıda joq. Gobsek eski kiyim kiyedi, góne ılashıqta jasaydı. Ol ómiriniń barlıq lázzetlerinen, ráhátinen waz keshken. Pulǵa, baylıqqa, qudayǵa sıyınǵanday iltija qılıp Gobsek bılay deydi: Áste aqırın ol óz altınlarınıń qulına aylanadı. Solay etip, ózi jemegen, ózi ishpegen baylıqlarına emes, Gobsektiń ómiri mánissiz bolıp qaldı.