Jah o n s iv iliz a ts iy a la r i ta r ix i
Insoniyatning ijtimoiy taraqqiyoti davom ida oila ham ozgarib bordi.
Ilk bor haram oila, qon-qarindosh oila, ju ft oila va patriarxal oila k o ‘ri-
nishlari shakllandi Sivilizatsiyalar tarixi neolit davrida m onogam (yaqin
qarindoshlarning bir necha avlodlarini o ‘z tarkibiga olgan katta oila) oi-
lani ijtim oiy-iqtisodiy birlik sifatida shakllanishidan boshlandi. Yangi si
vilizatsiya boshlanishi bilan oilaning tarkibi va funksiyasi, uning m oddiy
va m a’naviy takror ishlab chiqarishdagi o ‘m i o ‘zgaradi.
O ila ijtimoiy qayta ishlab chiqarishning maqsad va m ohiyati am al
ga oshiriladi. Hozirgi jam iyatda uy xo ‘jaligida foydali m ehnatning 30-40
% igacha sarflanadi. Shaxsiy tom orqa x o ‘jaligida oila iste’mol qiladigan
oziq-ovqatning bir qismi yaratiladi. Uyda esa shaxsiy xizm atlar (uyni to-
zalash, ovqat tayyorlash, kir yuvish, tarbiya, ta ’mirlash va boshqalar)ning
asosiy qismi am alga oshiriladi.O ila korinib turibdiki kop’ qam rovli ijti
moiy funksiyalam i bajaradi. Inson individ, shaxs sifatida o ‘zining m a’na
viy dunyosiga ega. U oiladan, jam iyatdan axborot oqimi va energiyani
sim irib oluvchi, bu oqim lam i o ‘zgartirilgan holda takrorlab beruvchidir.
Har bir kishi individual, takrorlanm as, u hazrati inson, noyob qobilyatlar
egasi qiladi. Jam iyatsiz odam yo‘q, odam siz jam iyat yo‘q. Jam iyat tarixi -
bu k o ‘pgina odam lam ing, ularning taqdirining, anglangan harakatlam ing
tarixidir. Sivilizatsiyalar tarixi, odam lar tarixi jam iyatning o ‘zgarishidagi
bosqichlar - bu izchil, to ‘la, ziddiyatli ham korlik va ko‘pgina shaxslar-
ning kurashidir. Ularning ongi va faoliyatida tarixiy qonuniyat yaqqol
ko‘rinadi, m erosiy genotip saqlanib qoladi va boyiydi. Insonlam ing
maqsadli faoliyati tufayli jam iyatning bir tarixiy bosqichdan boshqasi-
ga harakati yuz beradi. Inson ruhiyati qadim dan hozirgacha o ‘rganilib
kclinadi, lekin uning ko‘p qirralari oxirigacha ochilgani yo‘q. Yakka bir
odam k o 'p qiyofali, o ‘zgaruvchan, b a’zida sirli va u o ‘z xatti-harakati va
intilishlarini o ‘zi yoki boshqalar tushuna olm aydi, lekin aynan m illionlab
va m illiardlab individlarning ham korligi va qaram a-qarshiligidan tarixiy
rivojlanishning harakati yuz beradi.
2.
S ivilizatsiya p ira m id a sin in g keyingi q a v a ti - ish lab c h iq aris-
hin in g texnologik uslubi. Bu uslub jam iyatda foydalanadigan texnolo-
giyalar, ishlab chiqarishning tashkil etilishini shakl va tam oyillari, ishlab
chiqarish vositalari ham da tabiiy ishlab chiqarish kuchlari to ‘plam ining
ifodasidir. A rxeologlar va tarixchilar tomonidan insoniyat jam iyatining
birinchi bosqichi davrlari asosiy xom ashyolardan foydalanib tayyorlana-
digan (tosh, jez, tem ir) m ehnat qurollari bilan alohida davrlar farqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |