Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

Google, FaceBook, 
Amazon, Intel
kabi yuqori texnologiyali transmilliy korporatsiyalarga tayanishi 
mumkinligi uchun; 

---

61 
AQSHdauning salohiyatidan firmaning o‘zi uchunhamda mamlakatga naf 
keltirish uchun raqamli iqtisodiyotni maqsadga muvofiq ravishda rivojlantirish 
mumkin va buning uchun xususiy kompaniyalar zaruriy miqdori bo‘lishi lozim. 
Biroq ushbustrategiyada yaqqol kamchiliklar ham bor bo‘lib, ularning 
asosiylaridan biri,yetuk raqamli iqtisodiyot shakllantirish jarayonining ancha 
uzunligi hisoblanadi.Boshqa norasmiy yetakchi – Xitoy esa ko‘p jihatdan qarama-
qarshi strategiyani, raqamli iqtisodiyotni reja asosida rivojlantirishyo’linitanlagan. 
Bu fenomenni yaqindan ko‘rib chiqilganida ma’lum bo‘lishicha, Xitoy e’lon qilgan 
strategiya ikkita parallel va bir-biri bilan bog‘liq bo‘lmagan yo‘nalishlardan iborat: 
1. Sanoat internetini joriy qilish hisobiga ishlab chiqarishni raqamlashtirish; 
2.Sotuv bozorini yanada kengaytirish uchunInternet imkoniyatlaridan 
foydalanish. 
Tanlab olinganstrategiyaquyidagi to’rt asosiy tarkibiy qismni ko‘zda tutadi: 
Logistika va ishlab chiqarishi total raqamlashtirish; 
Raqamli iqtisodiyot uchun normativ-huquqiy baza ishlab chiqish; 
Boshqaruv tizimlarini raqamlashtirish, raqamliplatformalar yaratish; 
Raqamli platformalar va ekotizimlarni umumiy makonga optimal ravishda 
integratsiyaqilish. 
Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish boshqa mamlakatlar kabi, O‘zbekiston 
uchun ham uning dunyo miqyosidagi raqobatbardoshligini belgilab beradigan 
strategik ahamiyatga molik masalalardan biri hisoblanadi.Shuni hamtan olish 
kerakki, O‘zbekistonga bugungi kunda maqbul keladigan tadbir qisqa davrda – 
birinchi 
navbatda, 
texnologik 
ortda 
qolishdan 
qutulishdir. 
Hosirda 
esamamlakatimizda zarur miqdordagi iqtisodiyot sub’ektlari yo‘qligi tufayli yetuk 
va to’laqonli raqamli iqtisodiyotni o‘z-o‘zidan shakllantirish uchun shart-sharoitlar 
yo‘q. Bu esa davlatimizga raqamli iqtisodiyotning rivojlanishini uchun shart-
sharoitlar yaratish, uni eng kerakli sohalarga yo’naltirish va bu jarayonni imkoniyat 
darajasida rag‘batlantirish zarurligi demakdir. 
Milliy iqtisodiyotning yana bir muhim ajralib turadigan jihati shundaki, 
YIMning asosiy qismi davlatkorporatsiyalari (
yoki davlat ishtiroki ulushi katta 

---

62 
bo‘lgan kompaniyalar
) tomonidan yaratiladi. Ishlab chiqarishning ko‘plab 
tarmoqlarida davlat ishtirokidagi o‘yinchilarbozorning 80%gacha bo‘lgan qismini 
tashkil qilishi mumkin. Bunday sharoitlardaprofilli vazirliklar yoki davlat 
korporatsiyalari rahbarligi ostida industrial raqamli platformalar yaratish eng 
oqilona qadam bo’lib hisoblanadi. Bunday platformalar raqamli iqtisodiyotning tez 
rivojlanishi va unga mos keluvchi texnologiyalarning keng tarqalishi uchun zarur 
infratuzilma bazisini yaratadi.Raqamli iqtisodiyotplatformalarituzishdaasosiy 
e’tiborni quyidagi yo‘nalishlarga qaratish zarur: transport, telekommunikatsiyalar, 
energetika, ma’lumotlarni qayta ishlash, sog’likni saqlash, dori-darmonlar 
logistikasi, turizm, tashqi iqtisodiy faoliyat, ko’chmas mulk va ishlab chiqarish. 
Aynan shu sohalarning rivojlanishi infratuzilma va texnologik bazis yaratishga 
imkon beradi, ularni boshqa sohalarga ko‘chirgan holda O‘zbekiston yetuk raqamli 
iqtisodiyotni maksimal darajada tez rivojlantirishi mumkin.Bunday yondashuv 
bugungi kunda respublikamiz uchun eng maqsadga muoviq bo‘lib ko‘rinadi, lekin 
u ham kamchiliklardan xoli emas, albatta. Mos keluvchi strategiya unga 
asoslanishi lozim bo‘lgan raqamli iqtisodiyotkonsepsiyasini shakllantiish uchun 
taxmin qilingan yo‘l risklarini ham, raqamli iqtisodiyot risklarini ham hisobga 
olish lozim. 
Ushbu bobga yakun tariqasida shuni alohida aytib o‘tishni istardikki, 
rivojlangan mamlakatlar raqamli iqtisodiyotining ko‘plab dasturlari (