Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

BancoSantander
banki o‘zining 2015 yildagi 
Fintex 2.0
ma’ruzasida quyidagilarni bildirdi: «
Blokcheyn texnologiyasi shu vaqtdan boshlab, 
to 2022 yilgacha halqaro to‘lovlar uchun infratuzilmaga bo‘lgan xarajatlarni 
qisqartirish, savdo va kelishuvlarni soddalashtirish hisobiga 15 dan 20 
milliardgacha dollarni iqtisod qilishga imkon beradi
». Bunday katta va tezlik bilan 
amalga oshiriladigan iqtisodiy samara olinishi hamda oddiy sxemalardan voz 
kechish imkoniyati bo‘lgani uchun juda ko‘pchilik banklar 
R3CEV
(2015 yil ishga 
tushirilgan va moliyaviy sohada blokcheyn texnologiyalarni tadbiq qilish bo‘yicha 
70 ta yirik moliyaviy kompaniya hamda katta banklar kirgan konsorsium, 

---

77 
ko‘pincha uni 
R3
deb ham atashadi)ga qo‘shilib oldilar. Ularning asosiy maqsadi, 
bitkoin va uning blokcheyni ishtirok etmaydigan o‘z mustaqil bloklar zanjirini 
tashkil qilish edi. Bu ishlar natijasida 2016 yil aprel oyida 
R3
o‘zining 
Sorda
deb 
nomlangan tizimini ishga tushirdi. Loyihalar hamdo‘stligi ko‘rinishida tashkil 
etilgan yuqoridagidan boshqa konsorsium esa 2015 yilning dekabrida 
Hyperledger 
deb nomlangan tizimni ishga tushirdi. Bu tizimning yaratilishiga 
Linux, IBM
hamda 
Digital Asset Holdings
kompaniyalarining notijorat 
konsorsiumi turtki bergan edi. Ushbu loyihaga kirgan ishtirokchilar sifatida 
quyidagilarni ko‘rsatish mumkin: 
Accenture, ANZ Bank, Cisco, CLS, Credits, 
Deutsche Börse, DTCC, Fujitsu Limited, IC3, IBM, Intel, J. – P. Morgan, 
London Stock Exchange Group, Mitsubishi UFJ Financial Group, R3, State 
Street, SWIFT, VMware, Wells Fargo, Sberbank
va boshqalar. Keyinchalik 
Fransiyada ham blokcheyn texnologiyalarining yangi variantlari va texnologiyalari 
paydo bo‘ldi. Masalan, prezident Emmanuel Makronning 2016 yil iyun oyida 
aytgan fikri bunga misol bo‘la oladi: «
Yaqin orada biz blokcheynlarni 
iqtisodiyotda 
qo‘llash 
bo‘yicha 
katta 
ishlarni 
amalga 
oshirishini 
rejalashtirganmiz. Moliyaviy sohada ham blokcheynlar bilan tajriba qilish uchun 
bir qancha yangi qonunlar yaratilishi ko‘zda tutilayapti
». Ushbu tajriba bloklar 
xosil qilish texnologiyasini demokratizatsiyalashtiradi va blokcheynni davlat 
miqyosida ishlatishning ilk misoli bo‘ladi.