Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

12.5. Transportdagi elektron tijorat 
Raqamli iqtisodiyot boshqa barcha sohalar singari, transport sohasiga ham 
katta ta’sir qilaypti. Bu sohaning boshqaruv, logistik va infratuzilmaviy 
kompaniyalarining biznes-modellari ham ancha o’zgarib ketdi. Natijada, 
masalan,„aqlli“ infrtuzilmali elektron vokzallarning yangi kontseptsiyalari paydo 
bo’ladi, katta ma’lumotlarni tahlil qilgan holdagi shaxsga yo’naltirilgan yondoshuv 
tadbiq qilinadi, mobil ilovalar transport ishida keng miqyosda ishlatilina boshlaydi. 
Virtualizatsiya jaraoni esa har bir kompaniyaga bulutdan havfsiz, arzon va mobil 
joylar sotib olishga imkon yaratadi. Taksi xizmatlari bozorida agregator deb 
nomlangan xizmat turi paydo bo’ldi va bu xizmat yo’lovchilar va yuk tashuvchilar 
uchun qulay imkoniyatlar yaratadi. Misol sifatida 
YandexTaxi, CityTaxi, 
GettTaxi
va boshqalarni keltirishimiz mumkin. Taksi chqirishnuchun endi 
ko’chaga chiqish, operatorga qo’g’iroq qilish zarur emas, birgina mobil ilovadan 
foydalangan xolda smartfondan foydalanib, daqiqalar ichida taksi chaqirish 
mumkin. Yuqoridagi servislar nafaqat taksi chaqirish, balki mashinani kelishini, 
xolatini, harakatini nazorat qilishi hamda qancha mablag‘ ketishini bilib turishi 
taminlab beradi. Agarda bu sohadagi eng ilg’or tajribaga ega bo’lgan Yaponiya 
yuzlansak, unda dunyo bo’yicha eng katta transport kompaniyasi 
JR East Group
faoliyat ko’rsatadi. Bu kompaniya kuniga 17 million yo’lovchini tashiydi va 
sutkasiga 13 mingta poezdning harakatini ta’minlab beradi. Elektron 
texnologiyalar ushbu kompaniyaga „temir yo’l vokzali-shahar“ loyihasini amalga 
oshirishga imkon berdi. Bunda Tokioning markaziy vokzali mehmonxonalar, 
biznes-ofislar, tijorat tashkilotlari hamda boshqa ob’ektlar bilan hamkorlikda 
ishlashga erishadi. Yo’lovchi tashishdan tashqari, 
JR East Group
kompaniyasi 
quyidagi faoliyat turlari bilan ham shug’ullanadi: 

Mehmonxonalar va ofislarning tijoriy ko’chmas mulkini boshqarish; 

Jamoa ovqatlanishi tarmoqlari va savdo faoliyati; 

---

437 

Harakatchan sostav ishlab chiqarish; 

Avtobus hizmatlari; 

Monorels transporti; 

Avtomobillarni ijaraga berish; 

Elektron to’lovlar tizimi IT-Suica; 

Reklama biznesi; 

Fitnes-markazlar xizmati; 

Turistik servis va boshqalar. 
IT-Suica
deb nomlangan elektron to’lovlar tizimi 
JR East Group
kompaniyasining eng katta foyda keltiradigan faoliyat turlaridan biridir. 2001 yilda 
bozorga chiqarilgan 
Suica
elektron to’lov kartalari hozirgi paytdagi soni 75 
milliondan ortiqdir. Bu tizim elektron pullardan ham foydalanish imkoniyatini ham 
yaratgan. Hozirgi paytda transport kompaniyalar o’z faoliyatlarini yuklar tashish 
yo’nalishiga ham qaratmoqdalar. Masalan, Germaniya milliy temir yo’l yuk 
tashuvchisi