Raqobatning kengaytirilgan konsepsiyasi

5.2. Raqobatning kengaytirilgan konsepsiyasi
Maykl Porter tomonidan 1982 yili kiritilgan kengaytirilgan raqobat konsepsiyasining mazmuni shuki, firmaning asosiy bozordagi raqobatli ustunlikdan foydalana olish qobiliyati faqatgina o‘zi duch kelayotgan bevosita raqobatga emas, balki shu bozordagi potensial raqobatchilar, o‘rinbosar tovarlar, mijozlar va etkazib beruvchilar kabi kuchlarning ta’siriga ham bog‘liqdir. Potensial raqobatchilar va o‘rinbosar tovarlar firma uchun bevosita xavf uyg‘otsa, mijozlar va etkazib beruvchilar o‘zlarining talablari bilan bilvosita tahdid solib turadi (5.2-rasmga qarang). Mana shu kuchlarning o‘zaro ta’siri oxir-oqibatda tovar bozorining rentabelligini belgilaydi. Tabiiyki, raqobat muhitini tashkil qiluvchi asosiy kuchlar turli bozorlarda turlicha bo‘lishi mumkin.
Yangi raqiblarning kirib kelish xavfi. Bozorga kirib kelish ehtimoli katta bo‘lgan potensial raqobatchilar firma uchun jiddiy xavf-xatar bo‘lib, firma bu xatarni
kamaytirishga urinishi, undan o‘zini himoya qilishi, kirish to‘siqlarini vujudga keltirishi lozim.

5.2-rasm. Kengaytirilgan raqobat konsepsiyasi.
Ushbu xavfning qay darajada jiddiyligi kirish to‘siqlarining balandligiga va potensial raqobatchiga qaratilgan reaksiya kuchiga bog‘liqdir. Kirish to‘siqlari quyidagicha bo‘lishi mumkin:
-miqyosdan tejash, ya’ni kirib kelayotgan firmani keng ko‘lamli ishlab chiqarishni tashkil qilishga majbur qilish yoki unga xarajatlar bo‘yicha zarar ko‘rish xavfini vujudga keltirish;
- patentlar beradigan huquqiy himoya;
-xaridorlarni yangi firmaning tashviqotlariga e’tibor bermaslikka undaydigan marka imijining kuchi;
-faqat ishlab chiqarishni o‘zlashtirish emas, balki reklama xarajatlarini qoplash uchun zarur bo‘lgan kapitalga bo‘lgan ehtiyojlar;
-xaridordan mashhur ishlab chiqaruvchining tovaridan yangi firmaning tovariga o‘tishda talab qilinadigan haqqoniy yoki ruhiy qayta qurishga sarflanadigan o‘tish xarajatlari;
-sotuv tarmoqlariga kirish: ulgurji sotuvchilar yangi tovarlarni olishda juda ehtiyotkor bo‘lishlari kerak, shunda yangi firma yangi tovar uchun yangi sotish kanalini tashkil qilishga majbur bo‘ladi;
-bozorda mustahkam mavqe egallagan firma ega bo‘lgan tajriba samarasi va xarajatlar bo‘yicha ustunlik ayniqsa qo‘l mehnati ulushi katta bo‘lgan sohada muhim ahamiyatga ega bo‘lishi mumkin.