O‘rinbosar tovarlar xavfi. O‘rinbosar tovarlar - muayyan iste’molchilar guruhi uchun ma’lum funksiyani bajaruvchi, biroq boshqa texnologiya asosida ishlab chiqarilgan tovarlardir. O‘rinbosar tovarlarning bozorga kirib kelishiga, fan-texnika taraqqiyoti yoki narx siyosatining o‘zgarishi sabab bo‘lishi mumkin - mikrokompyuterlar narxining pasayib borishi an’anaviy pochtaning elektron aloqa tomonidan siqib chiqarilishiga sabab bo‘ldi. O‘rinbosar tovarlarning narxi tovar bozoridagi firmalar belgilashi mumkin bo‘lgan eng yuqori chegara vazifasini o‘taydi. O‘rinbosar tovarning narxi xaridor uchun qanchalik foydali bo‘lsa, tovar bozorida narxni ko‘tarish imkoniyati shunchalik cheklangan bo‘ladi .
Bu qonuniyat ayniqsa energiya bozorida yaqqol namoyon bo‘ldi va energiya manbalarining yangi turlarini ishlab chiqishga katta ta’sir ko‘rsatdi. Neft bozorlarida narx-navoning ko‘tarilib borishi atom va quyosh energetikasining rivojlanishiga turtki bo‘ldi.
Mijozlar o‘z ta’minotchilari bilan ma’lum miqdorda savdolashish qobiliyatiga egadir. Ular firmani narxni pasaytirishga majbur qilib, keng xizmatlar kompleksini va yanada yaxshi to‘lov shartlarni talab qilib, firma u yoki bu harakatining potensial rentabelligiga ta’sir etishlari mumkin. YAxshi sharoitlarga erishish qobiliyati darajasi qator omillarga bog‘liq:
markazlashgan mijozlar guruhi yoki uni xaridining hajmi ta’minotchi savdosining anchagina qismini tashkil etdai: bu yirik sotish tarmoqlari va savdo markazlari holatidir;
mijoz tomonidan xarid qilinadigan tovarlar uning o‘z xarajatlarining muhim qismini tashkil etadi, bu esa uni yanada ko‘proq savdolashishga undaydi;
sotish tarmoqlariga kirish: yangi tovarlarni kiritishda ehtiyotkor bo‘lish kerak, ko‘pincha yangi firmalar yangi sotish kanalini tashkil etishga majbur bo‘ladi;
tajriba samarasi va xarajatlar bo‘yicha ustunliklar;
tovarlar kuchsiz differensiyalangan va mijozlar boshqa ta’minotchilarni topishga ishonadilar;
ta’minotchilar almashinuvi bilan bog‘liq o‘tish xarajatlari mijoz uchun muhim emas;
mijoz talab, bozordagi haqiqiy narx va ta’minotchining xarajatlari to‘g‘risida etarli ma’lumotlarga ega.
Bundan kelib chiqadiki, xaridorlarni tanlash muhim strategik qarordir. Firma mijozni tanlash siyosatiga amal qilgan holda o‘z raqobat sharoitini anchagina yaxshilab olishi mumkin.
Ta’minotchilarning mijozlardan manfaatli shartlarga erishish qobiliyati shundan iboratki, ular o‘z ta’minoti uchun narxni oshirishi, ma’lum mijozga etkazib beradigan tovarlar sifatini pasaytirish yoki hajmini chegaralash imkoniyatiga ega. SHu yo‘l bilan kuchli ta’minotchilar mijozlar harakati rentabelligiga ta’sir etishlari mumkin.
Ta’minotchilarga tijorat tomonidan yordam beruvchi sharoitlar quyidagilardir:
ta’minotchilar guruhi mijozlar guruhiga qaraganda ko‘proq markazlashgan;
ta’minotchilar o‘rinbosar tovarlar tomonidan xavfni his etmaydilar;
firma ta’minotchi uchun muhim mijoz sanalmaydi;
tovar mijoz uchun muhim ishlab chiqarish vositasi bo‘lib hisoblanadi.