Raqamli vattmetrlar

6.12-rasm.
k
Agar T₂ ning sinxronlash signalining kelishidan oldin, dan ortiq miqdordagi manfiy qutbli xalaqit impulsli

AU'

elgan bo'lsa, multivibratorning vaqtidan oldin ishlab ketishi sodir bo'ladi. Xalaqit tasodifiy xarakterda bo'lganligi uchun relaksatsiya momentining boshlanishi tsikldan tsiklga fluktuatsiyalanadi va, demak, sinxronlash turg'un bo'lmaydi. Bu misol multivibratorning xususiy tebranishlari davrini to'g'ri tanlash qanchalik muhimligini ko'rsatib turibdi.
T_xus ni tanlashdan tashqari, sinxronlash impulslari kuchlanishini ham to'g'ri tanlash zarur. 6.13-a rasmdan ko'rinib turibdiki, sinxroimpuls kuchlanishining ikki marta kamayishi sinxronlashning kamayishiga olib keladi. Sinxroimpulslar kuchlanishining ortiqcha orttirilishiga ham yo'l qo'yib bo'lmaydi, chunki multivibrator to'g'ri yo'lning istalgan momentida ishlab ketishi mumkin. Amaliyotda yaxshi natijani asta-sekin yaqinlashish metodi bilan hosil qilinadi. Dastlab, sinxronlash kuchlanishining minimal qiymatida yoyish davrini taqriban signal davriga teng qilib tanlanadi. Ostsillogramma harakati sekinlashganida sinxronlash signalini oshiriladi. Sinxroimpulslar kuchlanishini va T_xus davrini navbatma-navbat tanlab, ostsillogramma tasvinnmg to'la qo'zg'almas bo'lishiga erishiladi.
U_m
Ж
Halaqit
Sinxronlash
impulsi
л
Halaqit

Sinxronlash
impulsi
и¹
,
/
Relaks atsiy aning
b о shlanish vaqti
s'
Relaks atsiyaning b о shlanish vaqti
6.13-rasm

.




S
6.14-rasm.
huni qayd etish kerakki, sinxronlash jarayonini T_xus ning turli qiymatlarida (agar, albatta T_xus davr T_sinxr ga yaqin bo'lganida) o'rnatish mumkin, ya'ni T_xus qiymatlarning shunday diapazoni mavjudki, uning chegaralarida sinxronlashni o'rnatish mumkin, bu diapazon qamrash diapazoni deb ataladi. Agar sinxronlash o'rnatilgan bo'lsa, multivibratorning T_xus davrini sinxronlash jarayonining buzilishiga olib kelmaydigan va saqlab qolish diapazoni deb ataladigan biror diapazonda o'zgartirish mumkin.
Odatda, saqlab qolish diapazoni qamrash diapazonidan katta bo'ladi. Sinxronlashga erishilganidan so'ng, multivibratorning T_xus davri o'rnatiladigan dastasi o'rta vaziyatda turganiga ishonch hosil qilish foydalidir. Bunda kelayotgan signalning chastotasi ortish tomoniga ham, kamayish tomoniga ham og'ganida sinxronlash ta'minlanadi. Shunday qilib, sinxronlash rejimida turgan multivibrator tadqiq qilinayotgan signalga moslanadi.
Multivibrator tebranishlari davri signal davriga teng qilib olinadigan mazkur sinxronlash rejimi ENT ekranida signalning bor-yo'g'i bitta davri ostsillogrammasini
hosil qilish imkonini beradi. Amaliyotda n ta davrni kuzatish zarurati uchrab turadi. Bu holda multivibrator chastotani bo'lish rejimida ishlaydi. 6.14-rasmda ENT ekranida signalning to'rtta davrini akslantirishda multivibratorning ishlashi ko'rsatilgan. 6.14-rasmdan ko'rinib turganidek, multivibratorda relaksatsiya jarayonining boshlanishi impuls 1 bilan qo'zg'aladi. Impulslar 2, 3 va 4 nol darajaga erishmaydi (6.14-b rasm) va, demak, multivibrator ishiga ta'sir ko'rsatmaydi. Impuls 5 relaksatsiya jarayonini qo'zg'atadi. Shunday qilib, qaralayotgan rejimda sinxronlash mavjud, lekin unda impulslarning hammasi ham ishtirok etavermaydi. Multivibratorning bir tebranish davriga tekshirilayotgan signalning 4 ta davri joylashadi. Sinxronlash impulslari kuchlanishini to'g'ri tanlash qanchalik muhimligi 6.14-b rasmdan ko'rinib turibdi. Agar bu kuchlanishni 1,5...2 marta oshirilsa, multivibratordagi relaksatsion jarayon impuls 4 bilan qo'zg'atilishi mumkin. Shunday qilib, bo'lish rejimida sinxronlashning turg'unligi kamroqdir. Bo'lish koeffitsienti qancha katta bo'lsa, sinxronlash impulslari bir-biriga shuncha yaqin joylashadi, saqlash polosasi shuncha tor bo'ladi.
Generator yoyish sxemasining tuzilish sxemasi 6.15-a rasmda keltirilgan. Sinxronlash va ishga tushirish qurilmasi ishga tushiruvchi impulslarni shakllantiradi. Aniq sinxronlash uchun multivibratorga o'sish fronti tik o'tkir uchli impulslar kelishi lozim. Amaliyotda ko'pincha ostsillografda silliq (ravon) o'zgaradigan (masalan, garmonik) signallarni kuzatishga to'g'ri keladi, bu holda ulardan o'tkir uchli shakldagi impulslarni shakllantirishga to'g'ri keladi. Buning uchun shakllantirish va ishga tushirish qurilmasidan foydalaniladi, U odatda, kuchaytirgich-cheklagich va differentsiallovchi zanjirlarni o'z ichiga oladi.
Mazkur sxema bo'yicha yasalgan yoyish generatori muhim kamchilikka ega. O'yish chastotasi o'zgarganida ham multivibratorning, ham arrasimon kuchlanishlar shakllantirgichining parametrlarini o'zgartirish lozim. Faqat mana shu holdagina arrasimon yoyish impulslarining yuqori chiziqli va ularning qulochi (razmax) doimiy bo'lishini saqlab qolish mumkin. Arrasimon impulslar qulochining va, demak, ostsillogramma gorizontal o'lchamining chastotaga bog'liq bo'lmasligi ostsillograf bilan ishlashda qulaylik yaratadi. Yoyish chastotasi qayta o'zgartirilganidan keyin ostsillogrammaning gorizontal o'lchamini rostlashga hojat qolmaydi va signalning vaqtga oid parametrlarini o'lchash ancha soddalashadi.
Zamonaviy ostsillograflarda kalibrlangan yoyishdan foydalaniladi, bunda nurning ma'lum gorizontal ko'chishiga ma'lum vaqt intervali to'g'ri keladi. Yuqorida qaralgan tipdagi yoyish generatori bu talabga javob bermaydi, chunki xaroratning nostabilligi, ta'minot kuchlanishining o'zgarishi oqibatida sxema elementlari parametrlarining o'zgarishi yoyilma kuchlanishi o'sish tezligining va uning qulochi muqarrar o'zgarishiga olib keladi. Hozirgi vaqtda bu tipdagi yoyish generatorlari sodda va arzon asboblardagina qo'llaniladi.
' ' Jv „г~ь JL



Arrasimon
impulslar
shakUantir-
gichi


Kuchaytirgich
X


Chiqish


Jv JL JL