Raqamli texnologiyalar fakulteti Amaliy matematika yo’nalishi 3-kurs talabalariga 5-semestr uchun Tizimli dasturlash

Eslatma! Amaliyot shuni ko'rsatadiki, eng maqbul HDMI, chunki u yuqori sifatli tasvirni taqdim etishi mumkin. Ixtisoslashgan do'konda ikkala tomoni bir xil ulagichlarda farq qiladigan kabelni sotib olish tavsiya etiladi. Agar proektor va noutbukda faqat bitta turdagi ulagich o'rnatilgan bo'lsa, qo'shimcha ravishda optimal adapter sotib olishingiz kerak bo'ladi. Yangi kabeldagi ulagichning bir qismi proektorning orqa qismidagi "Computer IN" ulagichiga ulangan bo'lishi kerak. Noutbukda yoki kompyuterda ham xuddi shunday qiling va simlarning bo'shashmaganligini va ishonchli ulanganligini tekshiring. Agar VGA kabeli ishlatilsa, odatiy qisqichlar yordamida ulagichni mahkamlash kerak. Simli ulanishni tugatgandan so'ng, ishlatilayotgan barcha jihozlarning quvvatini yoqish va keyin uni o'rnatishga o'tish tavsiya etiladi.
46	1		Tizimli dastur nima (misollar keltiring), tizimli dasturlash. Dasturiy ta'minot - kompyuter tizimining ajralmas qismi. Bu texnik vositalarning mantiqiy davomi. Muayyan kompyuterning hajmi uning uchun yaratilgan dastur tomonidan belgilanadi. Kompyuterning o'zi biron bir sohada bilimga ega emas. Ushbu bilimlarning barchasi kompyuter dasturlarida to'plangan. Dasturiy ta'minot Zamonaviy kompyuterlar o'yinlardan tortib ilmiygacha bo'lgan millionlab dasturlarni o'z ichiga oladi. Tizim dasturiy ta'minot (System software) - kompyuter va kompyuter tarmoqlarining ishlashini ta'minlash uchun mo'ljallangan dasturlar va dasturiy tizimlarning to'plami. Tizim dasturiy ta'minot quyidagi vazifalarni bajaradi: boshqa dasturlarning ishlashi uchun ish muhitini yaratish; kompyuterning o'zi va kompyuter tarmog'ining ishonchli va samarali ishlashini ta'minlash; diagnostika, nosozliklar, xatolar va nosozliklarni lokalizatsiya qilish va kompyuter uskunalari va kompyuter tarmoqlarining profilaktikasi; yordamchi texnologik jarayonlarni amalga oshirish (nusxalash, arxivlash, dastur va ma'lumotlar bazasi fayllarini tiklash va hk). Operatsion tizim foydalanuvchi dasturlarining bajarilishini nazorat qilish, kompyuter hisoblash manbalarini rejalashtirish va boshqarish uchun mo'ljallangan. OTni an'anaviy ravishda taqqoslash axborotni qayta ishlash jarayonining quyidagi xususiyatlariga muvofiq amalga oshiriladi: xotirani boshqarish (manzilning maksimal hajmi, xotira turlari, xotiradan foydalanishning texnik ko'rsatkichlari); operatsion tizimning bir qismi sifatida yordamchi dasturlarning (yordam dasturlarining) ishlashi; diskni siqishni mavjudligi; fayllarni arxivlash imkoniyati; ko'p o'lchamli rejimlarni qo'llab-quvvatlash; tarmoq dasturini qo'llab-quvvatlash; sifatli hujjatlar mavjudligi; o'rnatish jarayonining shartlari va murakkabligi; harakatchanlik (ko'chma), xavfsizlik, ishonchlilik va boshqalar.
47	1		Tok manbayiga bog’liq va bog’liq bo’lmagan xotiralar. Tizimli platada joylashgan yana bir eng muhim element -tezkor xotira mikrosxemalaridir. Tezkor xotira yoki tezkor xotira qurilmasi (TXQ) o’zida ayni vaqtda kompyuter ishlayotgan dasturlar uchun ma’lumotlar shu bilan birga ishning natijasi saqlanadigan mikrosxemalardan tashkil topgan. Tizimli platada joylashgan xotiraning yana bir turi - doimiy xotira qurilmasi (DXQ,) yoki doimiy xotira (DX) deb ataladi. Doimiy xotira BIOS (Basic Inrut - Outrut System - kiritish va chiqarishning baza tizimi) nomli zavodda yozilgan boshqaruv dasturlari to’plamini saqlovchi mikrosxemadir. Doimiy xotirada saqlanayotgan axborotni tezkor xotiradagilardan farqi shuki, kompyuter tok manbaidan o’chirilganda ham axborot saqlanib qoladi. Undagi axborot bir marta zavodda mikrosxema tayyorlash jarayonida kiritiladi, uni o’zgartirish mumkin emas. DXQ (BIOS) - quyidagi vazifalarni bajaruvchi dasturlar to’plamidir. Birinchidan, kompyuter manbaga ulanganda uning hamma qurilmalarini, masalan diskyurituvchi va vinchesterlarni boshqarishga imkon bersa, ikkinchidan taymer kompyuterdagi to’xtovsiz ishlaydigan elektron soat, vaqtini va yilini aniqlash uchun xizmat qiluvchi mikrosxema.
48	2		Operatsion tizim va uning funksiyalari.