Raqamli texnikaga kirish va avtomatika asoslari

6. Rezistorlar. Rezistorning parametrlari va asosiy xarakteristikasi


Resistor – ingliz tilidan olingan bo‘lib rezistor deb ataladi, shuningdek, termin (tarkib) «rezistor» – resisto lotin tilidan olingan bo‘lib qarshilik ko‘rsataman deganini bildiradi. Birinchi bo‘lib 1837 yilda CHarlz Uitston ingliz olimi rheotstat – rostlanadigan o‘zgaruvchan rezistorlar va elektr toklarni o‘zgartirish uchun foydalaniladiganni yaratgan.
Rezistorlar ikki xil ko‘rinishda bo‘ladi:
1. Rostlanmaydigan o‘zgarmas rezistorlar.
2. Rostlanadigan o`zgaruvchan va yasalgan rezistorlarga bo‘linadi.
Qarshilik – elektr zanjirda nofaol element hisoblanib, belgilangan qiymat yoki o‘zgaruvchan elektr karshilik qiymatiga ega bo‘lishi, tok kuchidagi kuchlanish va kuchlanishdagi tok kuchi o‘zgartgichi linya uchun belgilangan (mo‘ljallangan), chegaralangan tok, o‘ziga elektr energiyani yutadi va xuddi shunday boshqalar.
Rezistorlar elektr zanjirda struktura belgisi kritilgan, elektr toki uchun qarshiliklarni asosiy funksiyasi kuchlanishni va tokni rostlash uchun belgilangan. Rezistorlar katta hajmda ishlab chiqariladi va ular elektr hamda elektron qurilmalarda foydalaniladi. Ularni ko‘p joyda uchratish mumkin shuningdek kosmik kemalarda, eletr poezdlarda, kompyuterlarda, magnitafonlarda, telvizorlarda, radiopriyomniklarda, hozirgi zamonaviy uy-texnika jihozlarda ishlatilib kelmoqda.
Rezistor (qarshilik), nominal elektr toki muhim ahamiyat ega, elektron sxema yoki elektr zanjir komponentlarda ishlatiladi. Joriy zanjirlarda rezistorlar tok kuchini chegaralaydi. Oddiy elektron sxemalarda rezistorlar keramik aralashmali materialdan izolyasiyalangan trubkali va mayda – maydalangan bo‘limli grafit (qora bo‘yoq)dan tayyorlangan. Qarshiliklarni dumolok kolsosini tashqi ko‘rinishdagi nabor ranglari kodlanganligini yoki kod ma’nosini bildiradi. Bu izolyasiyalangan g‘altak simlar – katta va kuchli toklar uchun rezistorlar ishlatiladi. Har xil naminalli rang belgisi yordamida oltita qarshiliklarni sxemasi 6.1 – rasmda keltirilgan.