Raqamli texnikaga kirish va avtomatika asoslari

2.4. Diodlar. Diodlarning parametrlari va asosiy xarakteristikasi
Diodlarning tarqalishi XIX asrning uchinchi choragida birdaniga ikki yo‘nalishda: ingliz olimi Fredrik Gutri 1873 yil yaratgan termion (to‘g‘ri cho‘g‘lanmali vakuum lampalari) diodlarining ishlash prinsipi, nemis olimi Karl Ferdinand Braun 1874 yil yaratgan kristalli (qattiqjinsli) diodlarining ishlash prinsipi asosida rivojlangan.
Termion diodlarning ishlash prinsipi 1880 yil 13 fevralida Tomas Edison tomonidan qayta yaratilib, 1883 yili patent olingan (AQSH patent № 307031). Ammo Edisonning keyingi ishlarida bu g‘oya rivojlantirilmadi. 1899 yili Karl Ferdinand Braun kristalli to‘g‘rilagichga (vыpryamitel na kristalle) patent oldi. Djedish CHandra Bous esa Brounni ixtirosini, radio detektirlash uchun ishlatiladigan qurilmada qo‘lladi. Grinlif Pikard 1900 yilda kristal diodli birinchi diodli radioni yaratdi. Birinchi termion diod Angliyada Djon Ambroz Fleming (Markoni kampaniyasini ilmiy xodim iva Edisonning sobiq xodimi) 1904 16 noyabrda (AQSH potent № 803684 1905 yil noyabrda) tomonidan patent olingan. 1906 yil 20 noyabrda esa Pikard kremnieli kristalli detektorga (AQSH patent № 836531) oldi. XIX asrning oxirlarida bu turdagi qurilmalar – to‘g‘rilagichlar (vыpryamitel) nomi bilan mashhur bo‘lgan, faqatgina 1919 yildan Vilyam Genri Ikls tomonidan «diod» so‘zi ishlatila boshlagan (ya’ni yunon tilidagi di – ikki, odos – yo‘l).

2.7- rasm. Gidravlik mantiqiy elementlar

Diod – (qadimgi yunon tilidagi di – ikki va elektrod so‘zining od – qo‘shimchasidan; negiz od – qadimgi yunon tilidagi yo‘l ma’nosini bildiradi) elektron element bo‘lib, elektr tokini yo‘nalishiga bog‘liq holda turli xil o‘tkazuvchanlikga egadir.
Diodning elektrodlari anod va katod deb ataladi. Agar diodga to‘g‘ri kuchlanish berilgan bo‘lsa (ya’ni anodga nisbatan musbat potensialga ega bo‘lsa), diod ochiq bo‘ladi (ya’ni undan kichik qarshilikga ega bo‘lgan to‘g‘ri tok o‘tadi). Aksincha bo‘lsa, ya’ni diodga teskari kuchlanish berilgan bo‘lsa (katod anodga nisbatan teskari potensialga ega bo‘lsa) u holda diod berk bo‘ladi (uning qarshiligi juda katta bo‘lib, teskari tok juda kichik bo‘lgani uchun ko‘p hollarda nolga teng deb hisoblanadi). Diodlarning umumiy ko`rinishlari va to‘rtta diod hamda ko‘prik diodi quyidagi 1-rasmda keltirilgan.

8.