Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari

IJOD MAKTABLARIDA ADABIYOT DARSLARINI TASHKIL ETISHDA 
MULTIMEDIA TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH VA 
VIDEODARSLAR YARATISH 
Iskandarova M.E. 
Abdulla Qodiriy nomidagi ijod maktabi o‘qituvchisi 
 
Bugungi kunda mamlakatimiz ta’lim tizimida keng islohotlar amalga 
oshirilmoqda. Barcha sohalar qatorida ta’lim tizimida ham raqamlashtirish jarayoni 
jadal sur’atlarda olib borilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 5-
oktabrdagi PF-6079-sonli “Raqamli O‘zbekiston — 2030” strategiyasini tasdiqlash va 
uni samarali amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi farmonida mamlakatimizda 
raqamli iqtisodiyotni faol rivojlantirish, barcha tarmoqlar va sohalarda, eng avvalo, 
davlat boshqaruvi, ta’lim, sog‘liqni saqlash va qishloq xo‘jaligida zamonaviy axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy etish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar 
amalga oshirilayotgani ta’kidlangan hamda bir qator vazifalar belgilab berildi. Umumiy 
o‘rta ta’lim maktablarida har bir fanni o‘qitishda axborot-kommunikatsion 
texnologiyalaridan foydalanish muhim ahamiyatga ega.
Axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan 
foydalanishda 
multimedia 
vositalaridan foydalanishni ham kiritish mumkin. Multimedia vositalari asosida 
o‘qitish quyidagi afzalliklar va imkoniyatlarni taqdim etadi: 
•
berilayotgan materiallarni chuqurroq va mukammalroq o‘zlashtirish 
imkoniyati mavjudligi; 
•
o‘quvchilarda ta’lim olishning yangi sohalari bilan yaqindan aloqa qilish 
ishtiyoqining yanada ortishi; 
•
ta’lim olish vaqtining qisqarishi natijasida, vaqtni tejash imkoniyatiga 
erishish mumkinligi; 
•
olingan bilimlar xotirada uzoq saqlanib, zarur bo‘lganida amaliyotda 
qo‘llash imkoniyatiga erishilishi mumkinligi va boshqalar. 

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
241 
Prezident ta’lim muassasalari tasarrufidagi ijod maktablarida ona tili va adabiyot 
fanlaridan chuqurlashtirilgan holda ta’lim beriladi. Shu sababli bu fanlardan dars 
berishda turli zamonaviy pedagogik texnologiyalar, axborot texnologiyalari va 
multimedia vositalaridan foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi. Xususan, adabiyot 
darslarini yanada samarali va qiziqarli tashkil etish maqsadida videodarslar, audio va 
video materilallardan foydalanish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bularning barini fan 
o‘qituvchisining o‘zi yaratishi zamonaviy pedagoglarning axborot kommunikatsion 
texnologiyalardan, turli amaliy dasturiy vositalardan foydalana olish qobiliyatlarini 
namoyon qilib, yaratiladigan o‘quv materialiga ijodiy yondoshishlarini ta’minlaydi. 
Hozirgi kunda videodarslar tayyorlash uchun bir qator dasturlar yaratilgan va 
ularning har biri o‘ziga xos imkoniyatlarga ega. Shular orasida FastStone Capture 
dasturi soddaligi va bir qancha imkoniyatlari mavjudligi bilan ajralib turadi. Quyida 
ushbu dastur yordamida Adabiyot fanidan videodars yaratishni ko‘rib o‘tamiz. 
Dastur yuklab olingandan so‘ng, uni yorlig’i yordamida ishga tushiriladi. 
Ekranda quyidagi oyna hosil bo‘ladi: 
Bu oynada 
(videoyozuv) tugmasi bosiladi. Hosil bo‘lgan oynada ekranni 
yozish uchun 5 xil ko‘rinishdan birini tanlanadi. 
Весь экран без панели задач bo‘limi belgilanadi, ovoz yozish vositasi tanlanadi 
va Запись tugmasi bosiladi. 

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
242 
Bu yerda agar video boshida titr yozuvi chiqishi lozim bo‘lsa Добавить 
вступительные титры bo‘limi tanlanadi. Запуск tugmasi bosiladi. Video yozish 
jarayoni boshlanadi. Video yozib bo‘lingandan keyin saqlash tugmasi bosiladi, nom 
qo‘yib, saqlanadi. 
Bu dasturning yana bir imkoniyatlaridan biri videoni tahrir qilish imkoniyatining 
ham mavjudligidadir. Quyidagi oynada Правка tugmasi bosiladi. 
Kerakli video tanlanib, Открыть tugmasi bosilganda tahrirlash oynasi hosil 
bo‘ladi. Bu oynada keraksiz qismlarni kesib tashlash, turli effektlar qo‘shish, vaqt 
bo‘yicha sozlash, ma’lum bir kadrlarni yaqinlashtirish imkoniyatlari mavjud.

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
243 
Xulosa o‘rnida shuni aytish mumkinki, bugungi kunda har bir fan o‘qituvchisi 
kompyuterdan maqsadli foydalana olishi muhim hisoblanadi. Dars jarayonini 
noan’anaviy tashkil etish orqali o‘quvchilarning fanga hamda o‘rganilayotgan mavzuga 
bo‘lgan qiziqishlarini oshirish imkoniyati ko‘payadi. Bu esa o‘zlashtirish 
ko‘rsatkichiga ham, sifat ko‘rsatkichiga ham ijobiy ta’sir qiladi.