Rangli va qora

 
Domna shlaki.
Shlakdan shlak pahtasi, g’isht, sement, shlak bloklari va 
boshqa materiallar olishda foydalaniladi. 
Domna gazi.
Domnalardan ajralayotgan gazlarga domna gazi deyiladi. 
O’rtacha 1 t cho’yan olishda 3000 m
3
gacha domna gazi ajraladi. Bu gaz tarkibida 
26 - 32% CO, 2 – 4% H
2
, 0,2 – 0,4% CH
4
, 8 - 10% CO
2
va 56 - 63% N
2
,bo’ladi. 

---

21 
Domna gazining tarkibida ko’pgina yonuvchi gazlar (CO, H
2
, CH
4
) ning 
borligi sababli tozalangach, ulardan havo qizdirgichlarda, bug’ qozonlarida va 
boshqa joylarda yoqilgi sifatida keng foydalaniladi. 
Koloshnik changi.
Domna gazlariga qo’shilib chiqadigan shihta 
materiallarining changi koloshnik changi deyiladi. Bu chang tarkibida 40 - 50% 
gacha temir bo’ladi. Domna gazlari mahsus gaz tozalash apparatlaridan o’tkazilib, 
yig’ilgan chang aglomerat tayyorlovchi mashinalarda aglomeratga aylantiriladi. 
2.4 - rasmda domna pechi mahsulotlari keltirilgan. Odatda, turli vaqtda 
eritilgan har xil tarkibli cho’yanlar mikser deb ataluvchi katta hajmli 600 - 2500 t 
idishlarga quyiladi, unda ular o’zaro aralashib, natijada cho’yanning kimyoviy 
tarkibi tekislanadi, metalldagi oltingugurtning bir qismi esa shlakka o’tadi. 
2.4 – rasm. Domna pechi maxsulotlari va ishlatilishi 
Qayta ishlanadigan cho’yanlarning bir qismi mashinasozlik zavodlariga 
«chushka»
deb ataluvchi quymalar (ogirlig’i 45 - 50 kg) tarzida yuboriladi. 
Domna sehlari uzluksiz ishlovchi kuyish mashinalari bilan jihozlangan bo’ladi.
2.5 - rasmda cho’yan quyish mashinasining shemasi keltirilgan. Kovshdan 
cho’yan mashina transportyoriga o’rnatilgan metall qolipga quyiladi. Bu qolipdagi 
metall transportyor lentaning o’ng tomonga harakatlanishi davomida qota borib, 
uning ikkinchi uchastkasiga kelganda to’la qotadi, quyma vagonga ortiladi. 

---

22 
Metallni qolipga quyishdan avval uni qolipga tez sovishini va yopishib 
qolmasligini ta'minlash maqsadida qolip yuziga mahsus apparat yordamida ohak 
suvi purkab turiladi.
2.5- Cho’yan quyish mashinasining sxemasi 
2.2 - jadvalda koksda ishlovchi domna pechlarida olingan cho’yanlarning turlari va 
ularning kimyoviy tarkibi keltirilgan. 
2.2 - jadval 
Qotishmalar xili 
C 
Si 
Mn 
P 
S 
kamida