Rajapbayev Ixtiyorning

viruslar – boshqa dasturlarga suqilib kirib, tarqalish imkoniyatiga ega bo‗lgan buyruqlar ketma-
ketligidan iborat kod; 

"chuvalchanglar" – mustaqil ravishda, ya‘ni boshqa dasturlarga suqilib kirmasdan o‗z 
nusxalarini tizimda ko‗paytirish va bajarish imkoniyatiga ega bo‗lgan buyruqlar ketma-ketligdan iborat kod. 
Viruslar odatda tarmoq bo‗g‗inlari doirasida mahalliy ravishda tarqaladilar. Ularnig tarqalishlari uchun virus yuqqan faylni jo‗natish buyrug‗i kabi tashqi yordam zarur. "Chuvalchanglar" esa, aksincha o‗zlari mustaqil ravishda tarmoq bo‗yicha sayohat qiladilar va o‗z ta‘sirlarini o‗tkazadilar. 
Ba‘zida ziyon yetkazuvchi dastur tarqalishi bilan birga resurslarni agressiv ishlatib, boshqa 
foydali dasturlar ishiga halaqit beradi. Masalan, chuvalchanglar tarmoqning o‗tkazish yo‗lakchasini bo‗g‗ib, boshqa ma‘lumotlarning uzatilishiga to‗sqinlik qiladilar. 
Normal holda ishlaydigan dastur ko‗rinishida ziyon yetkazishga mo‗ljallangan dasturlar 
ham tarqatiladi. Bunday dasturlar troyan dasturlari deb ataladi. Masalan, virus bilan zararlangan oddiy dastur troyan dasturiga aylanadi. 
Qurilmalarni yoki tashqi xotira vositalarini o‗g‗irlash ham axborotga bo‗ladigan tahdidlarga 
kiradi. 
Ko‗pgina hollarda disklarni, xattoki portativ kompyuterlarni qarovsiz qoldirilishi undagi 
ma‘lumotlarning yo‗qotilishga olib keladi. 
O‗z vakolatini suiste‘mol qilish natijasida ham axborotga tahdid solinishi mumkin. Masalan, 
tizim administratori o‗z vakolati doirasida boshqa foydalanuvchilar fayllariga, pochta qutisiga kirish imkoniga ega bo‗ladi. Bu esa ba‘zi hollarda noxush oqibatlarga olib keladi. 
Axborot munosabatlari subyektlariga jiddiy zarar yetkazuvchi asosiy tahdidlar mana shulardir. 
Axborot tizimlarida ma’lumotlarga nisbatan xavf-xatarlar 
Kompyuter tizimi (tarmog‘i)ga ziyon yetkazishi mumkin bo‘lgan sharoit, harakat va jarayonlar kompyuter tizimi (tarmog‘i) uchun xavf-xatarlar, deb hisoblanadi. 
Avtomatlashtirilgan axborot tizimlariga tasodifiy ta’sir ko‘rsatish sabablari tarkibiga
quyidagilar kiradi 
Ma’lumki, kompyuter tizim (tarmog‘)ining asosiy komponentlari - texnik vositalari,
dasturiy-matematik ta’minot va ma’lumotlardir. 
Nazariy tomondan bu komponentlarga nisbatan to‘rt turdagi xavflar mavjud, ya’ni uzilish,