Rahbar: F. N. Abdullayeva Buxoro 2021 Reja: kirish I gеоmеtrik figuralar elеmеntar matеmatik tasavvurlarni shakllantirish оmili sifatida


Jumaev M.E. va boshq. Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish metodikasi



Download 216,96 Kb.
bet16/17
Sana29.03.2022
Hajmi216,96 Kb.
#515813
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17
Bog'liq
gemettik materiallar

Jumaev M.E. va boshq. Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish metodikasi. (Oliy o’quv yurti talabalari uchun darslik) — T:. «Fan va texnologiya», 2005-yil.

ham bo’lishi kerak emas. Biroq kichik maktab yoshidagi o’quvchilarning geometrik tasavvurlari zahirasi qancha boy bo’lsa ular tomonidan geometrik bilimlarni o’zlashtirish, keyingi sinflarda o’quvchilar tasavvurlarini rivojlantirish shuncha sifatli bo’ladi. Shunisi aniqki, boshlang’ich sinflarda geometriya elementlari bilan tanishtirish va o’rgatish ko’rgazmali bo’lishi va matematiklar tomonidan ishlab chiqilgan geometriyani ko’rishning na aksiomatik va na boshqa biron usulni qo’llanishga majbur emasmiz. Biroq bu narsa boshlang’ich sinflarda geometrik material aniq mantiqiy qurilishga ega bo’lmasligi kerak degani emas.


Biroq boshlang’ich sinflarda geometriya elementlari bilan tanishtirishning (asosiy) maqsadi ularni asosiy tushuncha-obrazlar bilan tanishtirishdan iborat, ammo geometriya kursi na faqat geometrik figuralarni, balki ular orasidagi va ular elementlari orasidagi munosabatlari ham o’rganadi.


Keyingi o’rganish jarayonida ║, ┴ simmetriklik va boshqa munosabatlarni bilish va ular bilan muomala qilish uchun yana … o’ngdan, …chapdan, oldin keladi, keyin keladi, …tegishli va kesishadi kabi munosabatlarni ham o’quvchilar bilishlari kerak.


Matematikani o’rganish jarayonida kichik maktab yoshidagi o’quvchilar ongida ba’zi munosabatlarni shakllantirishning ilmiy-metodik va amaliy ahamiyati haqida qisqacha to’xtalib o’tamiz. 1,2,3,4 sinflar o’quvchilari bilan ilmiy-metodik tajribalar o’tkazilgan. Tajribalar bir xil material bilan turli yoshlardagi o’quvchilar bilan va turli materiallar bilan bir xil yoshdagi o’quvchilar guruhlari bilan o’tkazildi. O’quvchilar tartib munosabatini aniqlashtirishga qaratilgan topshirliqlarni nisbatan yengil va xohish bilan bajarishadi. 617 ta o’quvchilarning deyarli hammasi quyidagi masalani to’g’ri hal yetishdi.


Bu yerda turli balandlikdagi kubchalar tasvirlangan. Ularning har birida belgi bor. Kubchalarni eng balandidan boshlab tartib bilan joylashtirish kerak. Ruchkani oling va belgilarni talab qilgan tartibda qo’yib chiqing. Biroq ob’ektlar ikkita belgi bilan xarakterlarida tartib munosabatini o’rnatish haqidagi masala o’quvchilarga ancha qiyinlik qildi.


Bizga to’plamga, bir necha to’plamga tegishli elementlarni topish mashqlari qiziqarli tuyuldi.


Topshiriq: kvadrat turiga ega rasmda bajariladi. Zangori, qizil va ko’k qalamlarni oling.





  1. Ko’k qalam bilan o’rta qator va o’rta satrda turgan katakni bo’yang.




  1. qizil qalam bilan o’ngdan pastki burchakda turgan katakni bo’yang.




  1. zangori qalam bilan birdaniga (bir vaqtning o’zida) ikkinchi satrda tepada va uchinchi ustunda chapda turgan katakchani bo’yang.

Topshiriqlarning uchinchini hamma o’quvchilar ham bajara olmaydi. Bunda


ikkinchi satrning biron katakchasini va uchinchi ustuncha chapdan tegishli katakchasi bo’yalgan. Bu belgilarning ikkalasini birlashtirish va to’g’ri javob berishga hamma o’quvchilar muyassar bo’la olmaydilar.



Xulosa


Geometrik material bolalarning eng sodda geometrik figuralar bilan tanishtirish, ularning fazoviy tasavvurlarini rivojlantirish, shuningdek, arifmetik qonuniyatlarni, bog’lanishlarni ko’rsatmali maqsadlariga xizmat qiladi. (Masalan,

to’g’ri to’rtburchakning teng kvadratlarga bo’lingan ko’rsatmali obrazidan ko’paytirishning o’rin almashtirish xossasini bog’lanishi ochib foydalaniladi...).


1-sinfdan boshlab to’g’ri va egri chiziqlar, kesmalar, ko’pburchaklar va ularning elementlari, to’g’ri burchak va hokozo kiritilgan.


O’quvchilar geometrik figuralarni tasavvur qila olishni, ularni nomlari, katakli qog’ozga sodda yasashlarni o’rganib olishlari kerak. Bundan tashqari, ular kesma va siniq chiziq uzunligini, ko’pburchak perimetrini, to’g’ri to’rtburchak, kvadrat va umuman har qanday figuraning yuzini (paletka yordamida) topish malakasini egallab olishlari kerak.


Kichik maktab yoshidagi o’quvchilarga matematikani o’rgatish jarayonida hal etiladigan ko’p masalalar ichida o’quvchilarning fazoviy tafakkur va tasavvurlarini rivojlantirish kam ahamiyat kasb etmaydi (ya’ni katta ahamiyatga ega).


Shu narsa aniqki avvalgi mavjud dastur va metodikaga qaraganda hozirgi zamon boshlang’ich maktabi juda ham ilgarilab ketgan. Boshlang’ich sinflarda matematikani o’rganish davomida geometrik material talab va imkoniyat darajasida arifmetik material bilan bog’langan.


Tekis figuralarning boshqa xossalari orasida yuzalarni o’lchash amaliy usulga asoslangan. Dastur bo’yicha “Yuz. Yuz birliklari” mavzusi IV sinflarda o’rganiladi. Yuz haqida boshlang’ich tushunchalarni shakllantirish bo’yicha tayyorgarlik ishi I-II sinflardan boshlanadi.


Bosma asosidagi daftarlar bilan ishlashda figuralarni bo’yash, mehnat darslarida qog’ozdan figuralar qiyib olish, tasviriy san’at darslarida rasm solish figurani tekislikning yopiq chiziq bilan chegaralangan bo’lagi sifatida mexanik qabul qilishiga imkon beradi.


Geometrik sanoq materialidan foydalanib, bolalar bir-biridan juda farq qiladigan yoki mutlaqo bir xil bo’ladigan figuralarni bemalol taqqoslaydilar. Biroq


tajriba shuni ko’rsatadiki, bolalar “figuraning yuzi” mavzusi materialini qiyinchilik bilan o’zlashtiradilar. Masalan, turli shakldagi narsalarni taqqoslash ko’pincha uning chiziqli o’lchamlarini taqqoslashga keltiriladi.


Bolalar ko’pincha yuzni o’lchash tushunchasini uni ratsional hisoblash usuli bilan aralashtirib yuboradilar. ”To’g’ri to’rtburchakning yuzini o’lchash nimadan iborat?”,- degan savolga bolalar ko’pincha bunday javob beradilar: ”bu uning bo’yini va enini o’lchab, ularni ko’paytirish demakdir”. Biroq to’rtburchakning yuzini topish degan so’z unda yuz birligi (sm2, m2) necha marta joylashshini aniqlashdir.



Download 216,96 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish