Rafiyev yengil aòLEÒika va uni o‘QIÒish meòodikasi

6.1.3. MASHG‘ULOÒ O‘ÒKAZILADIGAN JOYNING
XUSUSIYAÒLARI, KIYIM VA POYABZAL
Òez yuruvchi tayyorlov davrida gimnastika zalida, yengil
atletika manejida hamda ochiq joylarda (istirohat bog‘larida,
o‘rmonda va shoh ko‘chalarda) mashq qiladi. Qishda bosilgan
qor so‘qmoqlarda, qor ustida yuguradi yoki yuradi; bahor
va yozda tez yuruvchilar stadionda, shoh ko‘chada, ochiq
joylarda mashq qiladilar.

---

150
Òez yuguruvchining kiyimi kengroq, shamoldan yaxshi
himoya qiladigan, issiq bo‘lishi kerak. Òez yuruvchilar qishda,
kuzda va bahorda kedilariga maxsus kigiz patak solib mashq
qiladilar. Issiq jun paypoq, qo‘lqop va sport shapkachasi
bo‘lishi albatta shart.
Òez yuruvchining tuflisi yozgi mashq mashg‘ulotlari uchun
bemalol va oyog‘iga to‘g‘ri kelgan bo‘lishi kerak; oyoqni
yerga qo‘yayotgandagi zarbni yumshatish uchun, tovon tagiga
mikrobug‘ rezina, fetr yoki kigiz qo‘yib olgan ma’qul. Òrusi
mayin materialdan tikilib, choklari bilinmaydigan bo‘lishi
kerak. Mayka terini yaxshi shimadigan, eng o‘mizlari katta-
katta bo‘lishi kerak. Quyoshli issiq kunda boshga yengilgina
oq shapkacha kiyib olgan yaxshi.
6.2. QISQA MASOFALARGA YUGURISH ÒEXNIKASI VA
UNI O‘RGAÒISH MEÒODI
6.2.1. QISQA MASOFALARGA YUGURISH ÒEXNIKASI
Qisqa masofalarga yugurish (sprint) to‘rtta shartli fazaga
bo‘linadi: yugurishning boshlanishi – start, startdan keyingi
yugurish, masofa bo‘ylab yugurish va marraga kelish.
Yugurishning boshlanishi – start.
Sprintda yugurishni
tezroq boshlashga va qisqaroq masofa bo‘lagida tezlikni yuqori
darajaga o‘stirishga imkon beradigan past start qo‘llanadi.
Past startda yuguruvchi tanasining 
UOM
(45-rasm) yugu-
45-rasm.
 Past startda turish bilan yuqori startda turishning qaysinisi
foydaliroq ekanini solishtirish.

---

151
ruvchi qo‘lini yo‘lkadan uz-
gan zaxoti tayanchdan an-
cha oldinlab ketgan bo‘ladi.
Startdan yanada tezroq
chiqish uchun start tirgak-
lari qo‘llanadi (46-rasm).
Ular depsinish uchun mus-
tahkam tayanch bo‘lishini,
oyoqlar joylanishi va tayanch sathlarining qiyali burchagi
doim bir xil bo‘lishini ta’minlaydi. Startning turli xil va-
riantlarida start tirgaklari qanday joylanishi 47-rasmda
ko‘rsatilgan.
Odatdagi start deb ataluvchi start keng qo‘llanadi (46-
rasm). Unda oldingi tirgak start chizig‘idan 1 – 1,5 oyoq
tagi masofasida, keyingi tirgak esa oldingi tirgakdan boldir –
ilik uzunligi oralig‘ida o‘rnatiladi.
Oldingi tirgakning tayanch sathi
45–50°, keyingisining sathi 60–80°
nishab bo‘ladi. Òirgaklarning o‘qlari
orasidagi masofa odatda 18–20 sm ga
teng bo‘ladi. Ayrim yuguruvchilar
oldingi tirgakni start chizig‘idan uzoq-
lashtirib, tirgaklar orasidagi masofani
qisqartiradilar («cho‘zilgan start»),
ayrimlari esa, orqadagi tirgakni ol-
dingiga yaqinlashtirib, tirgaklar ora-
sidagi masofani qisqartiradilar («yaqin-
lashtirilgan start»).
Òirgaklarning joylanishiga qarab,
tayanch sathlarining qiyalik burchagi
ham o‘zgaradi: tirgaklar start chizi-
g‘iga yaqinlashgan sari bu burchak
kichrayadi, tirgaklar start chizig‘idan
uzoqlashgan sari esa, burchak ham
46-rasm.
 Start tirgaklari.
47-rasm.
 Start
tirgaklarini qo‘yish I —
oddiy start uchun, II —
cho‘zilgan start uchun,
III — yaqinlashtirilgan
start uchun.

---

152
kattalasha boradi. Òirgaklar o‘rtasidagi masofa va ularning
start chizig‘idan uzoqligi yuguruvchining tana tuzilishiga,
uning tezligiga, kuchiga va boshqa fazilatlariga bog‘liq.
Òuflining barcha mixlari tirgakning tayanch sathida bo‘-
ladi; yuguruvchi faqat tuflisi tag charmining uchini yo‘lkaga
tekkizib turishi kerak. «Startga!» komandasi bilan yuguruvchi
qolipchalar oldiga o‘tadi-da, cho‘nqayib qo‘llarini start
chizig‘idan oldinga qo‘yadi. Mana shu holatdan u oldindan
orqaga harakat qilib, bir oyog‘ini oldingi tirgakning tayanch
sathiga, ikkinchi oyog‘ini esa keyingi tirgakning tayanch
sathiga tiraydi. Keyingi oyoq tizzasida turib, yuguruvchi
qo‘llarini start chizig‘idan o‘zi tomon o‘tkazib, start chizig‘iga
jipslashtirib yerga qo‘yadi. Katta barmoq bilan bir-biriga
jipslashib turgan qolgan barmoqlar orasida qayishqoq ark
hosil bo‘ladi. Òaranglanmagan to‘g‘ri qo‘llar yelka kengligida
qo‘yiladi. Gavda to‘g‘ri, bosh ham gavdaga nisbatan to‘g‘ri
tutiladi. Òananing og‘irligi ikkala qo‘l, oldingi oyoq tizzasiga
teng taqsimlanadi. Mana shunday holatda butun e’tiborni
keyingi komandaga jalb qilish kerak.
«Diqqat!» komandasi berilgandan keyin, yuguruvchi
oyoqlarini sal to‘g‘rilab, keyingi oyoq tizzasini yerdan uzadi.
Bu bilan u gavdasining