Rafiyev yengil aòLEÒika va uni o‘QIÒish meòodikasi

6.9.3. MASHG‘ULOÒ JOYINING XUSUSIYAÒI,
JIHOZLAR, KIYIM VA POYABZAL
Yaxshi langarcho‘p yuqori natijaga erishishga yordam
beradi. U yengil, egiluvchan bo‘lishi kerak. Kapron, neylon,
shisha tola va h.k. langarcho‘plarni sakrovchilar endigina
o‘zlashtirmoqdalar. Langarcho‘p bilan juda balanddan sakrab
o‘tish vaqtida, yerga tushish joyiga alohida ahamiyat beriladi.
Sakrovchilar yangi qirindi, mayda qilib kesilgan penoplast,
gubka yoki rezina ustiga tushadilar. Shu materiallar to‘ldi-
rilgan qoplar bilan o‘ralgan ko‘tarma yaxshilab yumshatilgan
bo‘lishi kerak.
Ustunlar, planka, langarcho‘p qadaladigan quti va yugurib
kelish yo‘lkasi musobaqa qoidalari talabiga javob beradigan
bo‘lishi kerak.
Zalda o‘tkaziladigan mashg‘ulotda yog‘och yoki rezinali
yo‘lkadan yugurib kelish va unga yuqori bo‘lmagan baland-
likka sakraganda brizent qorejagan gimnastik to‘shaklar ustiga
tushish mumkin. Ammo juda yuqoridan maxsus to‘shaklar
ustiga tushish kerak. Langar bilan sakrovchining mixli tuflisi
va kiyimi qisqa masofalarga yuguruvchilar va uzunlikka
sakrovchilarnikiga o‘xshash bo‘ladi.
6.10. ULOQÒIRISHLAR ÒEXNIKASI VA ULARGA
O‘RGAÒISH MEÒODI
6.10.1. YADRO IÒQIÒISH ÒEXNIKASI
Yadro itqitish chegaralangan doiradan (diametri 213,5 sm)
zarb bilan kelib, yelkadan bir qo‘l bilan itqitib bajariladi.
Itqitishdan oldin dastlabki holatda yadro sportchining bo‘yni
yonida bo‘lib, musobaqa qoidasiga binoan qo‘lning shu holati
sakrab-sakrab borish vaqtida o‘zgartirilmasligi kerak. Itqi-
tayotganda yadroni yelka chizig‘idan orqaga tortish mumkin

---

294
emas. Itqitib bo‘lgandan keyin, uloqtiruvchi doira ichida
qolishi kerak.
Itqitish yadrolari turli xil og‘irlikda bo‘lishi mumkin,
ammo musobaqalarda qatnashuvchilarning jinsiga va yoshiga
qarab, ma’lum og‘irlikdagi (3,4,5,6,7 kg 257 gr) yadrolar
ishlatiladi.
Yadroning qancha uzoqqa tushgani doirani old tomoniga
joylashtirilgan segmentning ichki raxidan, yadro yerga tush-
ganda qoldirgan izigacha bo‘lgan masofasi ruletka bilan
o‘lchanadi. Bir sportchining o‘zi har gal bir xil eng qulay
uchib chiqish burchagi hosil qilib, itqitadigan bo‘lsa, yad-
roning uchish uzoqligi uning uchib chiqish paytidagi tezligiga
bog‘liq bo‘ladi. Shuning uchun musobaqa qoidasiga rioya
qilib, yadroning eng yuqori boshlang‘ich tezlikda uchib
chiqishiga erishmoq kerak.
Yadro itqitishda hamma ma’qul ko‘rgani itqitish tomoniga
orqa bilan turishdan, engashibroq sakrab borish usuli –
itqituvchi qo‘l tomondagi oyoqda sapchish usulidir. Sapchish
deganda, sapchish uchun chap oyoqni silkigan paytdan to
o‘ng oyoq yerga tushgangacha o‘tgan faza tushiniladi. Bunday
sapchish usuli doira kichikligi sababli, gavdaning yadro bilan
siljish tezligini salgina oshirishga yordam beradi.
Eng kuchli itqituvchilarda sapchishdan yadro uchib chi-
qishigacha davom etadigan itqitish jarayoni 0,8 soniyagacha
davom etadi; sapchishga 0,45 soniyagacha, oxirgi kuch-
lanishga esa 0,35 soniyagacha vaqt sarflanadi. Sapchish
uzunligi 90–95 sm gacha yetadi, sapchishda uloqtiruvchining
yadro bilan siljish tezligi esa 2 m/ soniyadan oshmaydi.
Sapchishda itqituvchini asosiy harakatlantiruvchi kuch –
chap oyoqning silkinch kuchi bilan o‘ng oyoqning depsinish
kuchidir.
Yadroning sapchish bilan itqituvchining kuch berishi
natijasida hosil bo‘lgan tezligi (19 m ga itqitilganda) 13 m/son
gacha yetadi. Shu uloqtiruvchi yadroni turgan joydan itqitsa,

---

295
98-rasm. 
Yadro itqitish-yondan ko‘rinishi.
yadroning uchish tezligi 12,3 m/son. oshmaydi va uchish uzoqligi
1,2–2 m ga kamayadi.
Oxirgi kuch berishda yadroga kuch berish masofasining
uzunligi 1,5 m gacha yoki undan ham ko‘proq bo‘lishi
mumkin. Itqitayotgan vaqtda yadroning trayektoriyasi sap-
3
4
5
6
1
2
9
10
7
8
15
11
12
14
13
18
17
16
10
19
20

---

296
chishning boshida bir qadar ko‘-
tariladi, depsingandan keyin, to
ikki oyoq yerga tushgunga qadar,
yotiqlik holatida yo‘naladi va
oxirgi kuch berishda uchib chi-
qishda (38–40°) burchak hosil
qilib, keskin ko‘tariladi.
Yadro itqitish texnikasi 98-
rasmda ko‘rsatilgan.