Radjabov A., Vaxidov A. X. Toshkent 2017

xususiyatlarini tushuntiring.
9. Ro ‘zg ‘or ishlariga mo ‘Ijalangan uskunalar va mashinalarda
qanday elektr dvigatellar ishlatiladi?
JO. Universal kollektorli elektr dnigatellarning cho ‘tkalariga
parallelanadigan kondensatorlar blokining vazifasi nimadan iborat?
11. Absorbsiey va kompressorli muzlatgichlarning afzalliklari
va kamchiliklarini tushuntiring.
12. Elektr 
maishiy 
uskunalardan foydalanishnmg 
asosiy
qoidalari qanday?
160

---

12-BOB. QISHLOQ VA SUV XO‘JALIGIDA ILMIY-TEXNIK
TARAQQIYOT
Ilmiy texnik taraqqiyot fan va texmkaning uzviy bogiiqlikdagi 
uzluksiz, bir birini toTdirib bomvchi rivojlanishi boTib, uning 
asosida texnologik jarayonlar va ishlab chiqarish vositalari 
takomillashib boradi va pirovard natijada ishlab chiqarishda 
unumdorlikning oshishiga olib keladi. Ilmiy texnik rivojlanish o ‘z 
navbatida yangi turdagi xomashyolar va materiallar yaratish 
imkonini beradi. Ilmiy texnik taraqiyot insoniyat va jamiyat rivoii va 
mamlakat aholisining farovonligi uchun hizmat qiladi. Fanning 
rivojlanishi ishlab chiqarish kuchlaridan samarali foydalanish, 
moddiy resurslarni tejash, aholini ijtimoiy, madaniy-maishiy 
turmush darajasini kutarilishida muhim omil boTib xizmat qiladi.
Buyuk 
bobolarimiz 
Al-Farg‘oniy, 
Al-Xorazmiy, 
Mirzo- 
Ulug‘bek, Al-Beruniy va boshqalaming duneviy ilmlardagi yaratgan 
kashfiyotlari o ‘tgan ming yilliklarda ham fan taraqqiyotiga e’tibomi 
nixoyat yuqoriligi bo ‘!ganligini va shu boisdon yuksak darajada 
rivojlanganidan dalolat beradi.
Insoniyat va jamiyat uchun moddiy boyliklar yaratishni ilmiy 
texnik taraqqiyotsiz tasaw ur etib boTmaydi. Qishloq xo‘jaligi 
mahsulotlarini yetishtirish, ularga birlamchi qayta ishlov berish va 
saqlash jarayonlari ko‘p mexnat talab qiladigan agrotexnik va 
texnologik jarayonlar bo‘lib, sohani barqaror rivojlanishi uchun, 
tuproqshunoslik, agronomiya va boshqa fanlar qatorida texnikaviy 
fanlar ham muhim o‘rinni egallaydi. 0 ‘zbekiston Markaziy Osiyoda 
paxtachilik, bog‘dorchilik, ipakchilik qoraqo‘lchi!ik va qishloq 
xo‘jaligining boshqa tarmoqlari bo'yicha, hamda irrigatsiya va 
melioratsiya tarmoqlarida qadimdan yetakchi mamlakatlardan 
hisoblangan va bugungi kunda ham jahonda o ‘z mavkeini saqlab 
kelmokda. XX asming 60-yillaridan tuprog‘i sho‘rlangan erlami 
o‘zlashtirish bo‘yicha respublikada amalga oshirilgan ilmiy -
Ш

---

nazariy va amaliy ishlami butun dunyoda sho‘rlangan erlarda 
dexkonchilik qilishning buyuk kashfiyoti 
deb 
etrof etildi. 
0 ‘zbekistonning bu boradagi tajribasi o ‘zbek olimlari va injenerlari 
tomonidan ko‘pgina Osiyo va Afrika mamlakatlarida keng 
qo‘llanishi joriy etildi. Qishloq xo‘jaligi ekinlari seleksiyasi va 
urug‘chiiigi keng rivojlanib qilmoqda va yuqori hosil olish uchun 
yangi navlar yaratilmoqda.
Ayniqsa, mustaqillik yillari qishloq xo‘jaligini rivojlantirish, 
seleksiya va urug'chilik dehqonchilikda ustivor vazifa etib 
belgilanganligi bu boradagi fan o‘z samarasini bermoqda.
Qishloq x o ‘jaligida mahsulot ishlab chiqarishni jadallashtirish, 
mahsulot sifatini yaxshilash, uning tannarxini kamaytirishning butun 
jahonda tan olingan muhim omillaridan biri bu soha ishlab 
chiqarishini mexanizatsiyalash, elektrlashtirish va avtomatlash- 
tirishdir.
Katta quvvatga ega erga ishlov berish texnikalari, ekinlarga 
ishlov beruvchi, hosilni yig‘i'b - terib oluvchi va boshqa qishloq 
xo‘jaligi mashinalarining yaratilishi dexkonchilik qilinadigan er 
maydonlarini ko‘paytirish, hosildorlikni oshirish va mahsulot 
tannarxini 
pasaytirish natijasida 
0 ‘zbekistonda 
asosiy ekin 
hisoblangan paxta eqiladigan maydonlarini 3,6 mln. gektarga 
yetkazildi.
Ilmiy-texnik taraqqiyot - bu ilm va texnikaning yagona, 
uzluksiz, o ‘zaro shartlangan, odimlovchi taraqqiyoti, bu asosda 
ishlab chiqarish vositalari va texnik jarayonlami takomillashtirish, 
yangi turdagi xomashyo va materiallarni yaratishdir.
Energetika - xalq jo ‘jaligining boshqa sohalari rivojlanishi 
uchun negizdir.
Qishloq x o ‘jaliginmg hozirgi kungi 
taraqqiyot darajasi 
quyidagilar bilan tasniflanadi;
- yagona agrosanoat kompieksini tashkil etuvchi barcha
162

---

sohaiaming 
o ‘zaro 
bogiangan, 
mutanosiblashgan 
ishini 
ta’minlovchi ishlarni davom ettirish;
-y a n g i mahsuldor qishloq xo‘jalik mahsulotlari turlarini 
yaratish va yangi mahsuldor chorva turlarini yetishtirish;
~ o‘simlikshunoslik va chorvachilikda progressiv mashina 
texnologiyalarini yaratish;
- elektrlashtirilgan mashinalaming avtomatik tizimlarini ishlab 
chiqish;
-y e rla m i melioratsiyasi va sug‘orishni rivojlantirish;
- iqtisodiy munosabatlar, xo‘jalik va boshqaruv mexanizmlarini 
takomillashtirish;
-q ish lo q aholisining iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy va madaniy 
turmush tarzini har tomonlama va hamjihatldikda rivojlanishi.