Radjabov A., Vaxidov A. X. Toshkent 2017

Toshkent
davlat texnika universiteti va O ‘zbekenergo AJning «Ilmiy-
texnik markazi» ma’suliyati cheklangan jamiyat 
huzuridagi 
14.07.2016.T12.Q1 
raqamli Ilmiy Kengash tarkibida faoliyat 
ko‘rsatib kelmoqda.
1930-yillargacha qishloq xo‘jaligida elektrdan foydalanish 
deganda faqat elektr yoritish tushunilar edi. Keyinchalik qishloq 
xo‘jaligida 
elektrdan 
foydalanish 
mexanilc 
jarayonlami 
elektrlashtirish liniyasi bo‘ylab amalga oshirildi. Elektr dvigatellar 
don mahsulotlarini maydalash va ularni tozalashda, mexanik 
ustaxonalarda, tegirmon va boshqalarda qo‘llanila boshladi.
Elektrdan keng foydalanish uchun elektr energiyava yangi 
texnik vositalami qishloq xo'jaligi qo‘llash bo‘yicha ilmiy asoslami 
ishlab chiqish lozim edi.
Qishloq xo‘jaligini elektrlashtirish yuzasidan ilmiy masalalami 
hal qilish maqsadida 1930-yil Butun ittifoq qishloq xo‘jaligini 
elektrlashtirish bo‘yicha ilmiy-tekshirish instituti tashkil etildi. Bu 
tashkilotga akademik M.G. Evreinov va professor N.A. Artemevlar 
asos solishdi.
Urush 
yillaridan 
so‘nggi 
davrlarda 
bu 
ishlar 
ancha 
muvaffaqiyatli rivojlandi. Bu sohaga o ‘z hissalarini qo‘shgan 
olimalar sifatida LA. Budzko, P.N. Listov, N.A. Sazonov, 
L.G.Prishep, G.I. Nazarov va boshqalami keltirish mumkin.
168

---

Urushdan so‘nggi yillar davomida qishloq xo‘jaligini elektr 
ta’minotimng ilmiy asoslari, elektr yuritma, elektr isitish va 
elektrotexnologiyalami 
avtomatlashtirish 
masalalari, 
nur 
energiyasidan foydalanish, 
elektr uskunalami ta’mirlash va 
ekspluatatsiya 
qilish, 
qishloq 
xo‘jaligi 
ishlab 
chiqarishini 
avtomatlashtirish, qishloq xo‘jaligida aloqa va dispetcherlash 
masalalari ishlab chiqildi. Bu esa o‘z navbatida qishloq xo‘jaligi 
ishlab chiqarishining elektrlashtirish darajasini oshirishga imkon 
yaratdi.
Tez kunlarda esa yanada murakkab va dolzarb malalami hal 
qilish muammolari turibdi, Ularga: asosan elektrda ishlaydigan 
prinsial yangi biologik elektr texnologiyalami ishlab chiqish; o ‘zi 
rostlanadigan, ichki yo‘naltirilgan avtomatlashgan oqim liniyalarini 
yaratish; texnologik jarayonlami avtomatik tizimlarini ishlab 
chiqish; 
qishloq 
xo‘jaligi 
ishlab 
chiqarish 
korxonalarini 
avtomatlashgan boshqaruv tizimlarini ishlab chiqish; qishloq 
xo‘jalik iste’molchilarini elekr ta’minoti ishonchlilik darajasini 
oshirish; 
qishloq 
xo‘jalik 
ishlab 
chiqarishini 
kompleks 
elektrlashtirish ilmiy asoslarini ishlab chiqish va iste’molchilar 
uchun mahalliy elektr tarmoqlar yaratishda qayta itiklanuvchi elemet 
manbalardan 
foydalanishni 
rivojlantirish 
va 
kam 
quvvatli 
energotexnologik uskunalami elektr ta’minoti kiradi.
Bu masalalami yechishda ilmiy-tekshirish institutlari ilmiy 
xodimlari va oliy ta iim muassalari o ‘qituvchilaridan tashkil topgan 
katta jamoa faolit yuritmoqda. Ularga quyidagi olimlar kiradi: LA. 
Budzko, LI. Martinenko, L.G. Prishep, I.F. Borodin, M.S. Levin, 
A.M. Basov, A.M. Musin, I.F. Kudryavsev, V.I. Metreveli, F.Ya. 
Izakov, R.M. Slavin, A.A. Pyastolov, B.V. Smirnov, A.I. Yakobs, 
V. M. Sinkov va boshqalar. Bu muammolami hal qilish fundamental 
fanlar (matematika, fizika, ximiya, biologiya) ga asoslanishj lozim.
169

---