Radjabov A., Vaxidov A. X. Toshkent 2017

3.2-rasm. Yonuvchi qazilmalarni yoqishdan hosil bo‘layotgan tabiatdagj
energiyaning aylanish sxemasi
Bir tonna neft 12 km suvli hududni plyonka qatlami bilan 
qoplaydi. Neft plyonkasi hozirda dunyo okeanining 1/5 qismini 
qoplagan, 
bu 
esa 
atmosfera 
bilan 
okeanni 
bog‘lanishmi 
chegaralaydi.
M utaxassislar fikriga ko‘ra, biosfera muammosini yechish va 
uni zaxiralarini muhofaza qilish uchun, atrof muhitga inson 
tomonidan yetkazilayotgan o ‘zgarishlar to ‘g ‘risidagi bilimlami 
oshirish zarur va bu zararli ta ’sirlami kamaytirish y o ilarin i izlash 
kerak.
31

---

3.2. Jahon elektr energetikasining bugungi xolati va istiqboli.
Jahon energetikasi haqida umumiy m a ’lumotlar.
Jahon energetikasi balansi va uning tashkil etuvchi resurlarini 
2050-yilgacha o ‘zgarish dinamikasi 3.2-rasmda keltirilgan,
Energiya iste’moli tarkibidagi elektr energetikaning ulushi 1/3 
qismini tashkil etadi va jahon elektr energetika tashkilotining 
m a’lumotga ko'ra XX asr oxirida bu k o ‘rsatkich 
xh
ni tashkil etishi 
kutilmoqda.
3.2 -rasm . Jahon energetikasi balansi va uning tashkil etuvchi resurlarini
2050-yilgacha o‘zgarish dinamikasi: l -ко‘mir, 2-neft, 3-tabiiy gaz, 4-suv
energiyasi,S-yader energiyasi, 6-qayta tiklanuvchan energiya resurslari,7-
biomassa /19/
Umumiy elektr energiyasini ishlab chiqarayotgan regionlami 
quyidagicha joylashtirish mumkin: Shimoliy Amerika, G ‘arbiy 
Yevropa, Osiyo, MDH, Lotin Amerikasi, Afrika, Avstraliya. 
Iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarga umumiy ishlab chiqarilayotgan 
elektr energiyasining 80 foizi to ‘g ‘ri keladi, bular birinchi navbatda 
AQSH, Rossiya, Yaponiya, Xitoy, Germaniya, Kanada, Fransiya, 
Buyuk Britaniya, Ukraina va Hindiston. Rivojlanib kelayotgan 
davlatlarga esa jami elektr energiyasining 20 foizi to ‘g ‘ri kelmoqda.
32

---

Jahon elektr stansiyalarida ishlab chiqariiayotgan elektr 
energiyasining miqdori quyidacha: Issiqlik elektr stansiyalarida 
(IES) - 63%, Gidro elektr stansiyalarda (GES) - 20%, Atom elektr 
stansiyalarda (AES) - 17% (3.3-rasm). Ishlab chiqariiayotgan elektr 
energiyasi miqdorining bunday holati umum an olganda alohida 
regionJar uchun xarakteriidir va ayrimlarida farq qiladi. M asalan 
Lotin A merikasida ishlab chiqariiayotgan elektr energiyasining 3/4 
qismi GES larga to ‘g ‘ri keladi. G ‘arbiy Yevropa va Shimoliy 
Amerikada AES da ishlab chiqariiayotgan elektr energiyasining 
miqdori k o ‘proqni tashkil etadi.
AES
ITS