2 Z V , |2
3 ~ P ~ ^ \ '
(6 2 A )
bu
yerda Ze - m uhit zaryadi, a - zarraning torm ozlanishda olgan
tezlanishi. M a’lumki, tezlanish
F
a =
— ,
(6.2.2)
m
bunda F - zarraga ta ’sir etuvchi kuch, m - zarra massasi.
(6.2.1), (6.2.2) ifodalardan bir xil zaryadli zarralar uchun radiatsion
nurlash intensivligi zarra massasi kvadratiga teskari
mutanosibligi kelib
chiqadi:
' r f £ ' __ I_
V
dx Jmd
m - '
bundan radiatsion nurlash asosan yengil zarralarga xos ekanligi, haqi-
qatdan ham bir xil tormozlanuvchi muhitda protonning elektronga nisbatan
radiatsion nurlanishi
m„
m,
\
2
= 1836' « 3 ,4 I06.
marotaba kuchsiz bo‘ladi.
Z a ry a d li z a r r a la r n in g io n iz a ts iy a e n e rg iy a y o ‘q o tis h i ato m
elektronlari bilan ta ’sirlashuvga k o ‘ra, ro ‘y bersa, radiatsion nurlanish
m u h it y ad ro la ri bilan ta ’sirlash u v g a k o ‘ra, b o ‘lish ad i. Z a rra la rn i
torm ozlovchi m uhit yadrolarining kulon kuchi yadro zaryadi kvadrati
Z2 ga b o g‘liq.
G.Bete va V .G eytlerlar elektronlar turli
energiya sohalari uchun
radiatsion nurlash form ulalarini ishlab chiqdilar.
U m um an, radiatsion nurlanish m uhit atom larining tartib nom eri Z2
ga, atom va elektronlari konsentratsiyasi n e ga va zarra (elektron)
kinetik energiyasi Te ga bog‘liq ekan:
d E '
v
c/x
~ Z \ T e.
Z
rud
(6.2.3)
214
www.ziyouz.com kutubxonasi
Zaryadli zarralam ing ionizatsiya energiya y o ‘qotish formulasi elektron
uchun
l
dx),
n.,Z
2 —
3 2
b o g ‘lan ish d a b o ‘lib, ionizatsiya energiya
y o ‘qotish zarra energiyasi ortishi bilan kam ayib boradi. R adiatsion
energiya y o ‘qotish esa energiya ortishi bilan otrib boradi. M a’lum bir
energiyada ionizatson va radiatsion energiya y o ‘qotishlar tenglashadi.
Bu turli m uhit uchun har xil b o ‘lib,bunga k r itik en erg iy a deyiladi. U ni
quyidagi tenglam adan aniqlash m um kin:
'
dE_'
rfx
\ U A / rad
'd E "
T,Z
, dx
800
(6.2.4)
bu yerda T( M eV larda olingan.
(6 .2 .4 ) k o ‘ra,
suvda
(z
= 8 ) en erg iy asi
T
= 100
M eV
boT g an
elektronlar uchun
(dE>
\d x
( d E '
I
~
b o ‘ladi. Demak, suv uchun kritik
energiya
Tkr
= 100
MeV,
q o ‘rg‘oshin uchun Z = 82 va dem ak T kr = 10
MeV. Elektronlar energiyasi kritik energiyadan yuqori b o ‘lsa, energiya
y o ‘q o tis h a s o sa n ra d ia ts io n y o ‘q o tis h d a n ib o ra t b o ‘lib ,q o la d i.
E lektronning b oshlang‘ich energiyasi E0 b o ‘lsa, radiatsion y o ‘qotish
natijasida energiyasi eksponensial qonun b o ‘yicha o ‘zgaradi:
Do'stlaringiz bilan baham: