Радиотехник тизимлар назарияси асослари

2yZA~m - 4 g + 8£Z
 — = 0 .
A
2/Z42/3-4 £4 + 8£Z = 0;
Z ( 4 £ + y A 2l3) = 2 £ A ;
2£4 
_
A
4% + yA2'3 
2 + — A 2/i ■
(3.6.3)
24
87
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Y = 0,710 MeV, £ = 23,7 MeV qiymatlami e’tiborga olsak (3.6.3) 
ifoda
z =
A
=
A
2 + 
A ™
A 20
2 + 0,015.4“ . 
(3.6.4)
2-23,7
(3.6.4) ifoda p -tu rg ‘unlik shartini ifodalaydi. Z = 
Z
Mmuvozanatzaryad 
deb ataladi. 
A
sonli izobarlardazaryadi Z > ZM bo‘lsa bu yadrolardaprotonlar 
ortiq bo‘lib, neytron noyob yadrolar hisoblanadi. Bu yadrolar p —> n + P +,
P + yo k i ek y o ‘li bilan z a ry a d in i 
n
kamaytirib muvozanatga intilsa, Z <
Z M yadrolarda esa neytronlar soni 
so
o rtiq c h a b o ‘lib ,p ro to n la r noyob
bo‘ladi, bu soha yadrolar n —>p+p~,
4
0
P '- y e m ir ilis h b ila n z a ry a d la rin i 
o sh irib m u v o za n a t h o la tg a kela 
boshlaydi (3.7-rasm).
3.7-rasm.
Beta-yemiriluvchi yadrolaming toq-juft bo‘lga ko‘ra, parabola chizig‘i 
bir-birlariga nisbatan siljigan bo‘ladi. Juft-juft yadrolarda bog‘lanish 
energiyasi katta boigani uchun parabola chizigi eng pastga siljigan boiadi. 
Beta turg‘un holatdan uzoqlashib ketishsa ZM> Z b-yemiriluvchi neytron
ortiq yadrolar neytron yemirilishi, ZM < Z proton ortiq P +, ek-yemiriluvchi 
yadrolar proton yemirilishi mumkin.
3.7-§. Beta-spektr va neytrino
Beta-yemirilishda alfa-yemirilishdagi kabi beta-zarralar spektri diskret 
va monoenergetik bo‘lishi kerak edi. Lekin beta-radioaktiv yemirilishlarda 
hosil bo‘lgan beta-zarralar spektri uzluksiz ekani kuzatiladi (3.7-rasm). Beta-
88
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

zarralaming maksimal kinetik energiyasi 
( T )mix
beta-yemirilish energiyasiga 
yaqin bo‘ladi:
) m a x ~
^
 P
■
Beta-yem irilishda chiquvchi (3-zarralar energiyasi uzluksiz b o ‘lib, 
energiyasi noldan Emax gachadir. Dastlabki va mahsul yadrolaming energiya 
holatlari diskret bo‘lib, bu holatlar orasida vujudga keluvchi b-zarralar 
energiyalari uzluksiz b o ‘lishligi bu jarayonda energiya saqlanmasligini
ko‘rsatadi. p -yemirilishda spektming uzluksizligini tushuntirish uchun turlicha
taxminlarqilindi. Masalan: 1) p -yemirilishdayadroninguyg‘ongan holatlarida 
yemiriladi, uygongan holatdan gamma-kvantlar chiqarish bilan asosiy holatga 
o ‘tadi deb qaraladi. Bu to ‘g ‘ri emas, ko‘pgina yadrolardan gamma-kvant
umuman nurlanmaydi. 2) Ikkinchisi, P -yemirilishdavujudga kelgan zarralar 
energiyasining bir qismi atomda yutiladi deb qaraladi. Bu taxminni aniq 
kalometrik o‘lchashlar tasdiqlamaydi, spinini ham tushuntirib bo‘lmaydi:
n - > p + /3~; 
p ^ n + j3+; 
e + p —> n