Радиотехник тизимлар назарияси асослари



Download 6,46 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/154
Sana23.06.2022
Hajmi6,46 Mb.
#697368
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   154
Bog'liq
Atom yadrosi va zarralar fizikasi T.Mo\'minov, A.Xoliqulov)

8
7
6
5
4
1
2 
1

50 
100 
150 
200 
250
A
1.4-rasm. Solishtirma bogManish 
energiyasining massa soni orasidagi bogMiqligi.

1/
21
www.ziyouz.com kutubxonasi


Kulon itarilish energiyasi hisobidan ham bogianish enegiyasi kamayishini 
e ’tiborga olish lozim. Bu energiya Z2 bogliq b o ig an iig i sababli o g i r
yadrolarda yetarli darajada katta bo iad i. Elektrodinamikadan m aium ki, 
tekis zaryadlangan shar uchun Kulon energiyasi
Yadro b o g ia n is h energiyasi yadrodagi proton va neytronlarning 
farqiga ham b o g iiq b o iib , proton va neytronlar soni teng b o ig a n d a
yadrolar turg‘un b o ia d i. Protonlar soni neytronlar soniga teng b o ig a n
yadrolar uchun Z = 
A/2
dir va bu tenglikdan har ikki tomonga o ‘zgarishi 
yadroning b o g ian ish energiyasini kamayishiga sabab b o ia d i. Proton 
b ila n n e y tro n la rn in g o ‘z a ro ten g b o im a s lig in i 
(A -2 Z )2
m iq d o r 
xarakterlaydi. Shuning uchun yadro bo g ianish energiyasining nuklonlar
( 4 - 2 Z ) 2
sim m etrikligi tufayli kam ayishini hisobga oluvchi 
---------— had
A
kiritilishi lozim.
Bu hadda 
A~l
ko ‘paytuvchi shuning uchun kiradiki, neytron proton 
juftining paydo bo‘lishi bilan bog'lanish energiyasiga kiritiladigan o‘sish 
shunday jufitning berilgan hajmda bo‘Iish ehtimolligiga chiziqli bog‘liq: bu 
ehtimollik esa yadro hajmiga teskari proporsional. Bu tuzatmani yadro 
tomchi modeli bilan tushuntirib bo‘ lmaydi, uni Pauli prinsipiga ko‘ra, fermi- 
gaz modeli bilan tushuntiriladi.
Yadro bog‘lanish energiyasiga yana bir tuzatma — bu nuklonlarningjuft 
yoki toqligiga ko‘ra, bog‘lanish energiyasining o‘zgarishiga tuzatmadir. Juft 
protonli vajuftneytronIijuft-juftyadrolarengturg‘un (163 tayadro),juft- 
toq yoki toq-juftyadrolarning (50-55 ta) bog‘lanish energiyasidan kamroq 
va nihoyat toq-toq yadrolardan to‘rttagina yadro
Juft-juft yadrolarning mustahkam bog‘lanishligini va tabiatda ko ‘p 
tarqalganligini ikki bir xil nuklon qarama-qarshi yo‘nalgan spinlarining 
juftlashishi va energetik sathni to‘ Idirishga intilishi bilan tushuntirsa bo‘ladi. 
Shunday qilib, nuklonlar juft-toqligiga 
§ A~w
tuzatma kiritiladi.
24
www.ziyouz.com kutubxonasi




juft-juft yadro uchun;
S =

A-toq,
juft-toq, toq-juft yadro uchun; 
- |<5 | 
toq-toq yadro uchun.
Yuqoridagi tuzatmalami hisobga olganda, bog‘lanish energiyasi uchun
K.Veyszekker formulasi
Bunda birinchi had — a
A
hajm energiyasini, ikkinchi had — p 
Am
had sirtni, uchinchi had y 
Z2A~1'3
Kulon energiyalarini ifodalaydi. To‘rtinchi 
va beshinchi h adlar — nuklonlar sim m etrik lik va toq ju ftlik larig a 
tuzatmalar. Formuladagi beshta: a , p , y , 
8
koeflfitsientlar beshta 
massalari aniq oTchangan yadrolarni qoTlash bilan aniqlanadi.
BogTanish energiyasini bilgan holdayadro massasini quyidagi formula 
yordamida hisoblash mumkin:
M ( A ,Z ) - Z m p + ( A - Z ) m n- E h - Z m p + ( A - Z ) m n-a A + /? A 2/3 +
Dastlab, 1954-yilda amerikalik fizik Grin ko ‘plab tajriba natijalariga 
ko‘ra, koeffitsientlami aniqladi. Hozirgi vaqtda koeffitsientlar quyidagicha 
qiymatga ega:
a = 
\5,7MeV,
p = 17,8 
MeV,
y = 0,71 
MeV, 4
= 23,7 
MeV, 8
= 34 
MeV.
Bu formula yordamida istalgan 
(Z vaA )
yadroning massasini, bogTanish 
energiyasini -1 0 " 4 aniqlikda hisoblash m um kin. Bundan tashqari a -
yem irilish, proton, neytronlarni yadrodan ajratish, boTinish va sintez 
reak siy alarid a ajralad ig an en erg iy alarn i k atta a n iq lik d a h isoblash 
imkoniyatini beradi.
(1.5.3)
+yZ2A -m +^ A
2Z) 
+8A~m .
A
(15.4)
25
www.ziyouz.com kutubxonasi



Download 6,46 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   154




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish