Радиоэлектроника асослари муҳаррир — Қ. Азимов

3.24-расм. Бошкарувчи р—п ўтишли транзисторнинг кириш (а) ва чиқнш (б) характеристикаларн.


Чиқиш характеристикалариии 3 та соҳага ажратиш мумкин: чизиқли соҳа, тўйиниш соҳаси ва бузи­лиш соҳаси. Чизиқли соҳа каналнинг бир оз қисилган ҳолнга тўғри келса, тўниниш соҳасида капалнинг кўн- даланг кесими деярли нолга яқин бўлади.
Затвор кучланишининг устки ва пасткн камбағал- лашган соҳаларни(р — п ўтишларни) бир-бирига ту- таштирадигап U_зо қиймати чегаравий (остонавий) куч­ланиш деб аталади.
Устки ва пасткн камбағаллашган соҳаларнинг тута- шиши затвор кучланишининг чегаравий қийматидан ки­чик қийматларида ҳам содир бўлиши мумкин. Бунинг учун исток билан сток орасидаги кучланиш мусбат бўлиб, сон жиҳатдан U_c = U_з — U_зо қийматга тенг бўлиши керак. 3.246-расмда бу кучланиш координат бошидан ўтувчи парабола орқали тасвирланган. У транзисторнинг чизиқли ва тўйиниш соҳаларини бир-биридан ажратиб туради. Бу парабола U_з=0 бўлгандагн характеристи­ками М нуқтада кесиб ўтади. Унинг координатлари U_c=—U_co ва I_с = I_со сток токининг тўйиниш қнйматини ифодалайди.
Агар парабола тенгламаси I_с =к·U_с² га (к— пропорционаллик коэффициенти) М нуқтанинг координаталарини қўйсак, қуйидаги муносабат ҳосил бўлади:
(3.41)
У затвор кучланишининг ўзгармас қнйматлари учун па­рабола чизигннинг характеристикалар билан кесишадиган нуқталарига мос келадиган сток токининг катталигини ифодалайди.
Тўйиниш соҳасида характеристика деярли горизон- тал ҳолатга эга бўлгани учун (3.41) ифода тақрибий ҳисобланади ва униполяр транзисторнинг барча турла- рн учун ўринли бўлади.
Униполяр транзисторнинг параметрларини аниқлаш учун (3.38) ифодадан сток токининг тўлиқ дифферен- циалини аниқлаш керак:
ва
(3.43)
Агар
(3.44)
деб белгиласак, у қуйидаги кўринишга келади:
(3.45)
(3.44) ифода униполяр транзисторнинг характеристик тенгламаси деб аталади. У сток токини бирор миқдорга ўзгартиш учун сток кучланишини затвор кучланишига нисбатан μ марта кўпроқ ўзгартнш кераклнгини кўрса- тади. Бинобарин, затвор кучланиши сток токига сток кучланишидан кучлироқ таъсир этади. Шу таъсирни характерловчи μ катталик транзисторнинг статик ку­чайтириш коэффициенти деб аталади.
(3.43) ифодада S катталик характернетикаиинг кия- лик коэффициенти, R_i— транзисторнинг дифференциал ёки ички қаршилиги деб аталади. S затвор кучланиши I В га ўзгарганда, сток токининг қанчага ўзгаришини кўрсатадиган катталикдир. Статик кучайтириш коэф- финиентига тескари миқдор
(3.46)
транзисторнинг сингдирувчанлик коэффициенти дейи­лади. S, R_i, μ ва D катталиклар униполяр транзистор­нинг статик параметрларидир.
Униполяр транзисторларнинг асосий афзаллиги шундаки, кириш қаршилигн жуда катта (10¹⁵ Ом), ишчи частотасн ўта юқоридир (ГГц). Ундан ташқари улар нссиқлик ва радиактив нурланншларга чидамли бўлади.