Radiobiologiya

yakka

 yoki 

qo'shaloq

 uzulishlar soni hisobga olinadi. 

Sun’iy  muhitda  o'stirilgan  bakteriyalar,  zamburug'lar,  o'simlik  yoki  hayvon 

hujayralarining  radiobiologik  reaksiyalari  tekshirilganda,  test-reaksiya  sifatida,  ko'p 

hollarda ularning nurlantirilgandan keyingi davrda koloniya hosil qila olish qobiliyati 

inobatga olinadi. Mazkur qobiliyatning namoyon bo'lmasligi hujayraning proliferativ 

o'limidan darak beradi. 

Radiatsiyaning  u  yoki  bu  xil  fiziologik  yoki  metabolitik  jarayonlarga 

ko'rsatadigan  ta’siri  baholanganda  esa,  test-effekt  sifatida  ularga  muvofiq,jarayon 

intensivligining faollanish yoki sekinlashish darajasi aniqlanadi. 

Ko'p  hujayrali  organizmlar  bilan  ish  ko'rganda  esa,  test-effekt  sifatida 

organizmlarning tirik qolish ehtimolligi olinadi. 

Radiobiologik  effektning  dozaga  bog'liqlik  grafigi  shaklan  har  xil  bo'lishi 

mumkin.  Masalan,  gen  mutatsiyasining  chiqishi,  odatda  to'g'ri  mutanosiblikni  aks 

ettirsa,  xromosoma  aberatsiyasining  chiqishi  kvadratli  munosabatlarni  aks  ettiradi. 

Tuban  dozalar  sohasida  tirik  qolish  (yashovchanlik)  -  chiziqli  munosabatlar  bilan 

interpolyatsiyalanadi.  Odatdagi  dozalarda  esa  hujayraning  yashovchanlik  effekti 

grafikda eksponensial yoki sigmasimon chiziqlar shaklida namoyon bo'ladi. Umuman, 

test-effekt yarim logarifmik koordinalar sistemasida tasvirlanadi, ya’ni abssissa o'qiga 

doza kattaliklari,  ordinata  o'qiga  esa yashovchanlik  miqdorining  logarifmi tushiriladi 

(4-rasm). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

25

Ko'rinib  turganidek,  yashovchanlik  egri  chiziqlari  yarim  logarifmik 

koordinatalar  sistemasida  to'g'ri  chiziqli  sohalarning  mavjudligi  bilan  namoyon 

bo'lgan. 

Radiobiologiyaga  oid  ilmiy  ishlarda  ushbu  turdagi    grafiklar  tez-tez  uchrab 

turadi.  Shuning  uchun  biz  quyida,  ular  haqida  to'xtalib  o'tamiz(5rasm).  Agar  egri 

chiziq  eksponensial  qismga  ega  bo'lsa,  u  holda  uni  ifodalovchi  analitik  ifoda 

eksponenta  bo'ladi,  albatta.  Agarda  biz  nurlartirilgan  hujayralar  sonini  N

0 

orqali, 

nurlantirish 

uchun 

ishlatiladigan  nur  dozasini  esa 

D  bilan  belgilasak, 

"nurlantirilgandan keyin" tirik qolgan hujayralar sonini N desak, u holda: