Radiobiologiya

reparatsiyalovchi  sistemalar 

  deb  ataladigan  muxsus 

sistemalar  tomonidan  amalga  oshiriladi.  Ionlantiruvchi  nurlar  ta’siridan  kelib 

chiqadigan  zararlanishlarni  to'g'rilovchi  mahsus  sistemalar    evolyutsiya  davomida  

hujayrani  ionlantiruvchi  nurlardan  himoya  qilish  emas,  balki  hujayrada  spontan 

ravishda sodir bo'ladigan zararlanishlarni bartaraf etish uchun shakllangan. 

DNK 

reparatsiyasi 

ancha 

mukammal 

o'rganilgan 

bo'lsa, 

hujayra 

membranasining  reparatsiyasi  uncha  yaxshi  o'rganilmagan.  Turli  tarkibga  ega 

strukturalar  zararlanishining  qayta  tiklanishi  uchun  mahsus  reparatsiya  sistemalari 

talab etilmaydi. 

Chunki  zararlangan  strukturaga  ega  makromolekulani  molekulyar  bilib  olish 

jarayonining  buzilishi  tufayli,  zararlangan  joy  tegishli  molekulyar  -  ust  

assotsiatsiyadan tushib qoladi va gidrolizlanadi.  Uning o'rni metabolitik  jarayonlarda 

de novo

da sintezlangan bo'laklar bilan to'ldiriladi. 

DNK ultrabinafsha nurlar, ximiyaviy agentlar va kanserogen moddalar ta’sirida 

zararlanadi. Bu omillarning ta’sir mexanizmlari turlicha bo'lsada, ular tufayli DNKda 

sodir  bo'ladigan  molekulyar  o'zgarishlar  o'zaro  o'xshab  ketadi.  Agarda  shu  xil 

zararlanishlar  hujayra reparatsion  sistemasining substrati  bo'lib xizmat qilsa,  u holda 

har  xil  agentlar  tomonidan  DNK  da  yuzaga  keladigan  zararlanishlar  o'xshash 

mexanizmlar  tomonidan  bartaraf  etiladi.  Reparatsiya  mexanizmi  haqidagi  xozirgi 

zamon tasavvurlari bakterial sistemalardan olingan ma’lumotlarga asoslangan.