Radioaktivlik elementning izotopga

---

Radioaktivlik

Radioaktivlik - elementning izotopga

aylanish qobiliyati

Radioaktivlik (radio... va activus — taʼsirchan) — kimyoviy element beqaror izotopining

elementar zarralar yoki yadrolar chiqarib oʻz-oʻzidan boshqa element izotopiga aylanish

qobiliyati. Tabiiy sharoitlardagi izotoplarda boʻladigan radioaktiv tabiiy radioaktiv, yadro

reaksiyalari vositasida olinadigan izotoplarning radioaktivi sunʼiy radioaktiv deyiladi. Sunʼiy va

tabiiy R. orasida hech qanday farq yoʻq. Ikkala holda yuz beradigan radioaktiv yemirilish

jarayoni bir xil qonunlarga boʻysunadi.

Radioaktivlik hodisasini birinchi marta 1896 yilda A. A. Bekkerel kashf qilgan. U uran

tuzlaridan nomaʼlum nurlar chiqishini, bu nurlar xuddi rentgen nurlari kabi har xil moddalardan

oʻtishini, fotografiya plstinkasini qoraytirishini birinchi boʻlib aniqladi va ularni radioaktiv nurlar

deb atadi. Tez orada toriyning radioaktivligi aniqlandi. 1898 y.da esa M. Sklodovskaya Kyuri

va P. Kyurilyar ikkita yangi radioaktiv element (poloniy va radiy) ni kashf etdilar. E. Rezerford

va yuqorida nomlari zikr etilgan olimlarning kuzatishlari natijasida radioaktiv moddalar

oʻzidan uch xil koʻrinishdagi (a, r va u)nurlarni chiqarishi aniqlandi va bu nurlarning tabiati

oʻrganildi: anurlar ikkita musbat zaryadga ega boʻlgan geliy atomining yadrosidan iborat;

nurlar manfiy zaryadga ega boʻlgan elektronlardan iborat; unurlar rentgen nurlariga

oʻxshaydigan elektromagnit nurlanishdir.

Radioaktivlikning maʼlum boʻlgan asosiy turlari quyidagilardan iborat: 1) sxemirilish; 2)

remirilish (shu jumladan, Ktutish); 3) protonli R.; 4) ogʻir yadrolarning spontan ravishda

boʻlinishi. Radioaktiv yemirilish natijasida hosil boʻlgan yadrolar radioaktiv boʻlishi va ularning

yemirilishidan hosil boʻlgan yangi yadrolar ham yana radioaktiv boʻlishi mumkin va h.k.

Tabiatda uchta radioaktiv kator mavjud ekanligi aniqlangan boʻlib, ular uran, toriy va

aktinouran elementlaridan boshlanadi. Uchchala holda ham oxirgi mahsulot qoʻrgʻoshin

---

 

Soʻnggi tahrir 7 oylar avval 188.113.210.106 tomonidan amalga oshirildi  

izotoplari, yaʼni birinchi katorda oxirgi mahsulot 206Rv, ikkinchisida 2O8Rv va uchinchisida

207Rv boʻladi. Radioaktiv yemirilish nazariyasi koʻrsatadiki, dt vaqt ichida yemiriladigan

yadrolarning soni dN radioaktiv yadrolarning umumiy soni TV ga proporsional boʻlib,

radioaktiv yemirilish eksponensial qonun boʻyicha kechadi: N=Noe~x"; bunda N —t paytdagi

yemirilmagan yadrolar soni, No — boshlangʻich paytdagi yemirilmagan yadrolar soni va

^.yemirilish doimiysi; yadroning ichki tuzilishiga bogʻliq boʻlgan oʻzgarmas miqdor. Radioaktiv

yemirilishning eksponensial qonuni statistik qonun boʻlib, faqat juda katta sondagi atomlar

uchun oʻrinlidir. Boshlangʻich paytdagi yadrolar miqdori yarmisining yemirilishiga ketadigan

vaqt moddaning yarim yemirilish davri T deyiladi. U yemirilish doimiysi X bilan quyidagicha

bogʻlangan: T=0,603 X. Radioaktiv qatorlarni boshlab beruvchi uran nU, torii ^Th va aktinouran

92i elementlarining yarim yemirilish davrlari, mos ravishda 4,51109 yil, 1,391010 yil va

7,13YU8 yilga teng .

Radioaktivlik, asosan, kyuri yoki uning ulushlari orkali ifodalanadi. Aktivlik 1 kyuri sifatida

radioaktiv moddaning bir sekundda 3,710’° ta yadrosining yemirilishi qabul qilingan.

Radioaktivlik kashf qilinishi fan va texnikaning taraqqiyotiga katta hissa qoʻshdi. U moddalar

tuzilishi va xossalarini oʻrganishda yangi davr ochib berdi.

"

https://uz.wikipedia.org/w/inde

x.php?

title=Radioaktivlik&oldid=219598

7

" dan olindi 

---