Radio jurnaliSTİKA

• Təməl akustika
• Səsin xarakteristikası
• Radio necə işləyir: analoq və rəqəmsal audioyayım
• Radiostudiyanın düzəni
• Radio istehsalının rəqəmsallaşdırılması: kağızsız 
media
• Mikrofonlar
• Montaj 
• Radio və yeni media
Studiya quruluşu

---

11
RADİONU ANLAMAQ /
SƏS DALğASI / SƏSİN XARAKTERİSTİKASI
II BÖLÜM
SƏS DALğASI
SƏSİN XARAKTERİSTİKASI
Səs dalğası
– səs dalğalarla yayılır və metrlə ölçülür. 
Onlar dalğavari, üfüqi xətlər şəklində ola bilər.
Radiodalğalardan 3-ü kommersiyaya yararlıdır. Onların 
ölçüləri belədir: 
▪ Uzun dalğa (1000 metrdən uzun)
▪ Orta dalğa (150m-900m) 
▪ Qısa dalğa (10m-50m) 
AM
– radio yayımları ilkin olaraq analoq 
texnologiyadan istifadə edilərək yaradıldı. Bu, 
“Amplitud Modulyasiya” adlanır və radiodaşıyıcı 
dalğanın gücü (amplituda) səsi yaymaq üçün dəyişir. 
Bu zaman dalğanın uzunluğu (tezliyi) olduğu kimi qalır 
(aşağıdakı diaqrama bax).
FM
– bir çox müasir analoq radio yayımları FM 
(Frequency Modulation - tezlik modulyasiyası) istifadə 
edir. Burada dalğanın tezliyi (və ya uzunluğu) dəyişir, 
amplituda sabit qalır (aşağıdakı diaqrama bax). Bu, 
daha aydın və yaxşı keyfiyyətli səs yaradır.
Radioda səsin dinləyiciyə çatdırılması məzmun olaraq 
keyfiyyətli materialın hazırlanması ilə bitmir. Bu 
materialın necə çatdırılması da önəm daşıyır. Bir halda 
ki, dinləyicinin geri qayıdıb dinləmək imkanı olmur, ona 
“təmiz” səs ötürmək lazımdır.
Odur ki “təmiz” səsin ötürülməsi təkcə, səsi yığıb 
gətirən, montaj edən jurnalistdən yox, həm də bu 
məhsulu efirə verən texnologiyadan və onunla 
çalışanlardan asılıdır.
Studiyada mikşer pultu, mikrofonlar, kompüterlər, 
diktofonlar – hamısı prodüserin sərəncamında 
olmalıdır. Bəzi prodüserlər bu texnika ilə 
maraqlanmadıqlarını bəyan edirlər. Təəssüf ki texniki 
cəhətdən nəyin mümkün olduğunu bilmirsənsə, 
o zaman onun potensialını bütövlüklə dərk edə 
bilməzsən.
Səsin xarakteristikasına ton (ing. pitch), keyfiyyət və 
səsin yüksəkliyi aiddir. Ton insan qulağının qəbul etdiyi 
səs tezliyidir. Yüksək tezlik yüksək ton, alçaq tezlik 
alçaq ton yaradır. Biz eşitdiyimiz və yazdığımız səslərin 
tonlarını tənzimləyə bilmərik, amma biz onların 
keyfiyyətinə və yüksəkliyinə nəzarət edə bilərik. 
Bizə düzgün akustikada və düzgün səviyyədə səsi 
yazmaq lazımdır: səsin yazılma səviyyəsi həddindən 
artıq yüksək olarsa, səs korlanacaq. Bu, o deməkdir 
ki, səsyazma sisteminin elektronikası səsin db 
səviyyəsinin öhdəsindən gələ bilməyib və səs “qırılıb”. 
Eyniylə, çox aşağı səviyyədə yazılmış səs (deyək ki, 
-42db) istifadəyə yararlı ola bilməz. Səsin keyfiyyətinə 
səs yazılan məkandakı kənar səslərin yüksəkdən olması 
təsir edə bilər. Mikrofonun səs mənbəyindən çox uzaq 
və çox yaxın tutulması da səsin yazılma keyfiyyətini 
aşağı salır. Mikrofon və diktofonun keyfiyyəti də səs 
yazılmasında önəmlidir. Mobil telefonla, ya da təkcə 
diktofonla yazılan səsin keyfiyyəti yaxşı olmayacaq.