Radio jurnaliSTİKA

XI BÖLÜM
RADİO YAYIMININ HÜQUQİ VƏ ETİK TƏNZİMLƏNMƏSİ / 
RADİOEFİR VƏ ETİK QAYDALAR
RADİOEFİR VƏ ETİK QAYDALAR
Radio yayımı, təkcə qanunlarla yox, həm də etik 
normalarla tənzimlənir. Yəni qanunun əhatə edə 
bilmədiyi bir çox situasiya və davranışlar etik 
normalarla qaydaya salınır. Etik normalar dedikdə 
bütövlükdə mətbuatın və ayrı-ayrı jurnalistlərin 
fəaliyyətinin qanunla deyil, müəyyən normativ 
davranış qaydaları, peşə əxlaqı kodeksi, mənəvi-
əxlaqi prinsiplər əsasında könüllü tənzimlənməsi, 
həmin prinsip və qaydaların məcmusu başa düşülür. 
Mediaetika nəticə deyil, daha çox prosesin özüdür. 
Etik normalar cəmiyyətin mediaya inam məsələsini, 
peşə standartlarının önəmini, ictimaiyyətin və media 
elitasının qəbul etdiyi davranış qaydalarını diqqətdə 
saxlayır.
Nəhayət, bu məqam da vacibdir ki, etika və hüquq 
normalarına yalnız mətbuat azadlığı və müstəqil 
jurnalistika sistemi yüksək inkişaf etmiş ölkələrdə 
əməl etmək mümkündür. Bu normalar jurnalistlərdə 
azadlıq duyğusu ilə yanaşı, yüksək məsuliyyət hissi 
də formalaşdırmalıdır, jurnalist cəmiyyətdəki yerini, 
ictimai statusunu bəlirləyir. 
Birləşmiş Millətlərin xüsusi orqanlarından biri 
olan UNESCO (Birləşmiş Millətlərin Təhsil, Elm və 
Mədəniyyət Təşkilatı) 1983-cü ildə Jurnalistikada 
Peşəkar Etikanın Beynəlxalq Prinsiplərini yaratmışdır. 
Maddələrdən birində deyilir: 
“Fiziki və hüquqi şəxslər reallığı doğru və dəqiq 
informasiya vasitəsilə öyrənməklə yanaşı, öz 
fikirlərini də müxtəlif mədəniyyət və kommunikasiya 
vasitələrinin köməyilə sərbəst şəkildə ifadə edə bilər.”
Sənəddə bu kimi məsələlər öz əksini tapıb:
▪ jurnalistin obyektiv reallığa istinad etməsi
▪ jurnalistin cəmiyyət qarşısında məsuliyyəti
▪ peşəkar toxunulmazlıq problemləri
▪ mediada ictimai çıxış və iştirak
▪ insan şəxsiyyətinə və ləyaqətinə hörmət
▪ ictimai maraq və demokratik təşkilatlara hörmət
▪ ictimai əxlaq və mədəni müxtəlifliyə görə 
narahatlıq 
Media etikasına aid olan internet saytlarından 
ən əhəmiyyətlisi Mətbuat Şuralarının saytlarıdır. 
Jurnalistikanın Prinsiplərinin əsas şifrələri bunlardır: 
▪ peşəkar və səriştəli olmaq
▪ müstəqil olmaq (siyasi, iqtisadi, intellektual 
təzyiqlərdən)
▪ geniş və dərin təfərrüatlı xəbərlər (yalnız açıq-aydın 
deyil, maraqlı, ətraflı)
▪ xəbərləri tam, dəqiq, ədalətli, anlaşıqlı formada 
çatdırmaq
▪ bütün qruplara xidmət göstərmək (varlı/kasıb, 
cavan/yaşlı, konservativ/liberal)
▪ insan haqqlarını və demokrtatiyanı qorumaq və 
təbliğ etmək
▪ cəmiyyətin inkişafı naminə çalışmaq
▪ xalqın mediaya olan inamını zəiflədəcək heç bir iş 
görməmək