R1 splablikasi oliy ya o'rta

«М», «N» tovushlarini cho‘zib talaffuz etib, burun bo‘shlig،ining rezonatorlik faoliyatini kuchaytirib borish. Rezonatorlik faoliyatini burun teshiklari oldida qo‘lni tutib turish yoki unga bog‘langan paxta bo‘lagini osiltirib turish yo‘li bilan tekshirsa bo‘ladi.

Kichik yoshdagi bolalar bilan boshqacharoq qilib, ya’ni o‘yin tariqasida o‘tkazish mumkin. Bunda bolalar qo،l kaftlarini peshona bilan yuqori lab oralig'iga qo'yib, burundan chiqayotgan havoni sezib

luaiualari kerak. ¥avo cliiqisai ravon-ravonmasligini bilish uchun bolalar kaftini dem GV'.lari. dem tarbi.vachi. dam o'rtoqlarining yuziga qo'yib ko'rib havo oqimini laqqosleshlai^٠i mumkin. Shu maqsaOd« «Sigir qondoy mi’raydi?» o'yinidan foydalansa ham bo'ladi.

3. 
   «M» tc^٧us٦th٦l unli-aa. masa hrn. «a», «o», «u» bilan bilyem، ma­nn о-mu bo'gMmlaai toaiqasiOo taloffuz etisa. bunda «М» tovushi cho‘z١b telaffuz ettirilesi. Ayni vaqtdo unlilar ham Oastlob noaniq burun bilan talaffuz qilinadi. Buni rostlash uchun ularni burun unOoshlasiOan ajratib١ abaido talaffuz ettiriledi. keyin unlilar birikmasi: au-ao-ai xoka/olas. undan so'ng unlilarning j«ran”li undoshlar bilen birikmasi (be. bo.bu) v« oxirido m-y-ma va hokazolos birikmesi talaffuzi mashqig« o'Vİ1«0١. Ana shunOoy mashqloa yordamiO« «М» tovushi talaffuzi yo،lga olinso. «N» tovushi telaffuzini o'/.l«shlisisa birmuncha oson kechaOi.
   

«М». «N» tovushi. shu tovushlar ishtisoaiO« bo'g،inlar to'ia o'zlashtisilg«пOan so'ng. butun-butun so'zlar va undan nihoyat jumlalas talaffuziga o'tiladi.

Ochiq sí-toI«^''«!■!- bertaraf etish. Ochiq ainololiy«ni bertaraf etish uchun jaarohlik. tlzioler«piya va logopediya Oavolash usullari va vositolaridan foyOalaniladi. Yuqori leb kemtigini vo'qotish uchun hayotning birinchi oylariOeyoq bolaning kemtik joyi operatsiya yo'li bilan tikilrOi. Yumshoq toiiglayni tikish opor«tuiy«lar١ni rus joaroh Pirogov 1844 yilOayoq o'tka/a boshlogonOi. Uning shogiadi N. Voronsovskiy esa operatsiyaning o٠z١ bilangin« ainolaliyani bostosaf etib bo'lmasligini. operats-nadon so'ng mo.xsus nutq m«shg'ulotl«r١ ،'tkozish zarurligini ko'asotib o'tOi.

Yumshoq tongla.v opesatuiy«l«■٠i xususida hozia kotta yutuqlar qo'lga kiritilgan. Plastik opeaalsiy«l«r ishlab chiqilib. kemtik joyni tikib butlasa yoki protez (obturator) qo'yish qoMlanilaOi. Lekin operats-yo qaysi yoshO« o،tkazilsa yaxshisoq notija besaOi. degan masola hali uzil- kesil hol etilgani yo،q. Bo'zi olimlar opesotsiyosini bole tilga kirgunca« ،'tkazishni ma’qul devisase. be'/ileri bole kattasoq bo،lib. nutqi toMo tekomilleshib boMgonidan keyin. toxminan 9 yoshlorOo operatsiya o'tkazisa voqtini ainolalikniiıg umumin holatiga. kemtik tabiatig« vo hojmiga qasab belgilavsiiOa■.

Professor M.Zeyeman. A.A. Ximbesglarning fikricho. operats-ya 4­5 voshlasdo qilinodigan hom yosOam so'rab kel-shoOi. Shunda logoped qonday yordam ko'rsotisa haqido to'g'ri maslahat bear olisai. opeaatsiyaOan olOin qaiiOoy tavyorgarlik isaieai olib borishi. operats-nadon so'ng iiinqni joyga keltirish uchun qonday chóralos ’‘‘rishi kerakligini bilishi kerak. chunki operatsiyadan keyin rinolalik nutqi noaniqligicha qolaveradigan bo،lganidan. o‘z vaqtida. to،g‘ri uyushtirilgan logopedi’ yordam berilsagina nutqidagi kamchiliklar yo'qolib ketadi.