R yunusov, K. Umarov, B. Karimov

Nazorat savollari:
1.  Tok tuplari nima uchun oziqlantiriladi?
2.  O‘g‘itlarning qanday turlarini bilasiz?
3.  Yosh tokzorlarni o‘g‘itlash tizimini izohlab bering.
4.  O‘g‘itlash tizimi deganda nimani tushunasiz?
5.  Sug‘orish tizimi va usullari to‘g‘risida tushuncha bering.

---

161
11.  HOSILNI YIG‘IB OLISH, MEVA  
VA UZUMLARNI QAYTA ISHLASH 
(2 soat)
Mevalarni yig‘ib olish. Mevalarni to‘kilib nobud bo‘li-
shidan saqlash va yuqori sifatli mahsulot olish maqsadida 
ularni bir martaning o‘zida terib olmasdan, balki navlarning 
biologik xususiyatlari va pishishiga qarab 2–3 marta saralab 
terilsa katta iqtisodiy daromad keltiradi. Mevalar asosan qo‘l 
bilan teriladi. 
Daraxtlarni silkitib mevalarni qoqib olishga hech yo‘l 
qo‘ymaslik kerak, chunki bu jarayonda hosilning nobud 
bo‘lishidan tashqari, daraxtning o‘sishi va rivojlanishiga ham 
zarar yetadi. Shuning uchun mevalarni bandi bilan birga uzib 
olish kerak. O‘zbekiston sharoitida mevalar quyidagi usullarda 
teriladi: oldin mevaning osti tomonidan qo‘l bilan ushlab, bosh 
va o‘rta barmoq bilan meva bandining shoxchaga tutashgan joyi-
ni siqib turib, ikkinchi qo‘l bilan shoxchani mahkam ushlagan-
dan keyin, birinchi qo‘l bilan mevani ozroq yuqoriga ko‘tarib 
bandi sekin burab uziladi. Bu jarayonda mevaga deyarli zarar 
yetkazilmaydi.
Mevalarni ikki qo‘llab ham uzish mumkin. O‘rik va shafto-
li terishda bir qo‘l bilan shoxchani ushlab, ikkinchi qo‘l bilan 
me valar teriladi. Shuningdek, mevalarni barmoq uchi bilan 
tortish yoki bandini mevaga tutashgan joyidan burab uzish 
ham yaramaydi.
Mevalar savat va chelaklarga yotqizib qo‘yilmasdan yoni  
bilan tikka qilib qo‘yiladi. Mevalarni quruq havoda va usti-
dagi shudringi qurigandan keyin terilsa, ularni saqlanish xu-
susiyati ortadi.
Uzum solinadigan idishlar nihoyat darajada toza bo‘lishi 
shart.  Chunki  uzumga  turli  hidlar  juda  tez  o‘tirib  qoladi. 
Shuning uchun idishlar har kuni kechqurun yaxshilab yuvili-
shi kerak.
Saralash.  Saralash vaqtida mevalarning kasallangan va 
zarar langanlari ajratib olinadi. Meva va uzumlarning bozor 

---

162
iqtisodi yoti sharoitida raqobatbardoshligini inobatga olgan holda 
saralash tavsiya etiladi. Meva va uzumlar ikki jarayonda, ya’ni 
birinchisi sifatiga va ikkinchisi kattaligiga qarab saralanadi.