78
r
- daromadlilik stavkasi;
t
- yillar soni.
Agar korxona daromadlari bir necha yil davomida taxminan bir xil, faoliyat
muddati esa ma‘lum yillar soni bilan cheklanmagan,
deb tasavvur qilsak, u holda
formula soddalashadi:
r
D
V
:
. (18)
Bu yerda daromad sifatida foizlar to‗languniga qadar bo‗lgan, daromad solig‗i
va boshqa daromaddan majburiy to‗lovlar qiymatiga kamaytirilgan foyda
ko‗rsatkichi ishtirok etadi.
Daromadlilikning ma‘qul stavkasi sifatida kapitalning o‗rtacha chamalangan
qiymati (W) ishlatiladi. Bu korxona har yil, aksionerlarga dividend to‗lovlari va
kreditorlaga
foizlar kiradigan, kapitalning shakllanish manbalariga xizmat
ko‗rsatishga sarflanadigan xarajatlarni qoplash uchun ishlatiladigan, bir xil darajadagi
daromad oladi degani. Shunday qilib, korxonaning joriy bozor bahosi (V) quyidagi
formula bo‗yicha topilishi mumkin:
W
T
EBIT
V
:
)
1
(
, (19)
bu yerda,
)
1
(
T
EBIT
- korxonaning soliq to‗langandan keyin, lekin foizlar
to‗lanishidan oldingi sof daromadi;
W
- kapitalning o‗rtacha chamalangan bahosi.
Sof daromad xususiy va zayom kapitalga xizmat ko‗rsatishga
sarflangan
vositalarning umumiy summasini ifodalaydi. Bu xarajatlarning manbai foiz va
soliqlarni to‗lashdan oldingi korxona daromadining daromad solig‗i va daromaddan
olinadigan boshqa majburiy to‗lovlar summasiga kamaytirilgan qiymati.
Korxona daromadi avval zayom vositalardan foydalangani uchun foizlarni
to‗lashga, keyin esa - korxona aksiyalari egalariga dividendlar to‗lashga qaratiladi.
Taqsimlanmagan
daromadning
qolgan
qismi
investitsion
loyihalarni
moliyalashtirishga, ya‘ni reinvestitsiyalashga sarflanadi.
Bundan korxonaning bozor bahosi ikkita omilning ta‘siriga: sof daromad
qiymati va kapitalning o‗rtacha chamalangan bahosiga bog‗liqligi kelib chiqadi.
Shunday qilib, korxonaning bozor bahosi maksimal bo‗lishi
uchun sof daromad
79
qiymati eng katta, kapitalning o‗rtacha chamalangan bahosi esa eng kichik bo‗lishi
lozim.
Kapitalning o‗rtacha chamalangan bahosini minimallashga turli moddelarni,
shu jumladan Modilyani-Miller va kompromiss modellarni qo‗llash negizida, uni
shakllantirish manbalari tarkibini optimallashtirish yo‗li bilan erishiladi. Bunda,
korxona uchun moliyaviy xatar chegarasini belgilovchi,
moliyaviy richag samarasi
hisobga olinadi.
Korxona vositalari manbalarining ratsional tarkibini shakllantirishning asosiy
maqsadi xususiy va zayom vositalar o‗rtasida korxona aksiyasining eng katta
nisbatdagi baіosini o‗rnatish. Bunga moliyaviy richag darajasi yetarlicha yuqori
bo‗lganda erishish mumkin. Bunda qarzdorlik qiymati korxonaning aksionerlari va
potentsial investorlari uchun uning barqarorligini ifodalaydi.
Agar kapital tarkibida
zayom vositalarning nisbiy vazni katta bo‗lsa, u holda moliyaviy xatar darajasi ham
ortadi. Agar korxona faqat xususiy vositalardan foydalansa, ularning rentabellik
darajasi aksionerlarga katta dividendlar to‗lashga imkon bermaydi, bu esa aksiya
bahosini va korxonaning bozor bahosini pasaytiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: