R. X. Alimov, O’. T. Xayitmatov, A. F. Xakimov, G. T. Yulchieva, O. X. Azamatov, U. A. Otajanov

 
10.3 O’zbekiston Respublikasida elektron xokimiyatning xolati va ravnaqi 
Elektron xokimiyat deganimizda jamiyatda  mavjud bulgan barcha tashki va ichki 
aloka  xamda  jaraenlarni  AKT  orqali  amalga  oshiruvchi  xokimiyat  tushuniladi. 
Elektron  xokimiyat  ravnaki  uchun  kuyidagi  uzaro  boglik  bulgan  masalalarni 
echmoklik zarurdir: 
1.  Kogozsiz  xujjat  ayirboshlash  asosida  davlat  tizimi  va  boshqaruvida  uzaro 
ta’sirni yaxshilash. 

---

 
144 
2.  AKT  asosida  fuqarolar  jamoasi  sub’ektlari  ishlari  yuzasidan  bajariladigan 
vazifalarni amalga oshirish. 
2003  yilning  yakuni  munosabati  bilan  utkazilgan  yigilishda  mamlakat  Prezidenti 
I.Karimov  ta’kidlaganidek  “2003  yilda  boshlangan  isloxotni  asosiy  yunalishi  bulib 
2004 yilda uz yakunini kurish bulgan ma’muriy tizimdir”. 
SHu  munosabat  bilan  Prezidentimizning  boshchiligida  2003  yilning  dekabri  va 
2004 yilning yanvar oylarida ma’muriy isloxotni amalga oshirish borasida bir nechta 
karorlar qabul kilindi. 
Bu isloxotni amalga oshirishda kuyidagi masalalarni echmoklik zarur: 
- mavjud boshqaruv tizimni markazlashganlikdan chikarish. 
-joylarda xokimiyat organlarining kompetentligini va javobgarligini oshirish. 
-  xujalik  sub’ektlar  ishlariga  davlat  boshqaruv  organlarining  aralashuvini 
kamaytirish. 
- xar bir jabxada davlat boshqaruv tizimining ochik- oydinligini oshirish. 
Kuyilgan  masalalarni  echishda  xamda    ma’muriy  isloxotni  yakunlashda  davlat 
boshqaruv organlariga EX joriy qilish uz samarasini beradi va kuyidagilarni echishga 
olib keladi: 
 -  boshqaruv  apparati  ishlarini  sezilarli  darajada  yuksaltirib,  sarf-xarajatlarni 
kamaytirib, byudjetni yana xam samarali ishlatish imkoniyatini beradi; 
-  boshqaruvga  oydinlik  kiritib  davlat  organlari  boshqaruvini  jamoatchilik 
tomonidan nazorat qilish imkoniyatini yaratadi; 
- jamoat jaraenlarini boshqarishning yangi mexanizmi yaratiladi. 
Demak,  elektron  xujjatlarni  (EX)  davlat  boshqaruviga  qo’llash  ma’muriy 
isloxotning  asosiy  vazifalarini  xam  echib  beradi.  EX  tushunchasi  asosan  1990 
yillarda  kelib  chikkan  bulsada,  asosan  xozirgi  vaqtlarda  kup  e’tibor  berilmokda. 
Birinchilar  qatori  EX  yaratishda  AQSH,  Angliya  va  shuningdek  Italiya,  Norvegiya, 
Singapur,  Avstraliya,  Frantsiya  kabi  davlatlar  xisoblanadi.  Sovet  Ittifoki  davrida 
Pribaltika  davlatlari  bulmish  Estoniya  va  Latviya  respublikalarida  boshlangan.  Bu 
borada  O’zbekistonda  ilk  qadamlar  qo’uyilmoqda  desak  yanglishmaymiz.  Ayniqsa, 
oxirgi yillarda bu sohada ancha ishlar kilindi [18]. 
Prezidentning  2002  yilning  30  may  oyda  №UP-3080  sonli  “Kompyuterlashtirish 
va  axborot-  kommunikatsion  texnologiyalarni  rivojlantirish  va  qo’llash  xaqida” 
buyrug’’ining  ijrosi  sifatida  O’zbekiston  xukumati  tomonidan  AKT  rivojlantirish  va 
EX  qo’llash  natijasida  bir  nechta  ma’muriy  xujjatlar  qabul  kilindi.  Natijada  yangi 
vertikal  ijroiy  xokimiyati  barpo  kilinib  korxonalararo  yaratilaetgan  informatizatsiya 
jaraenini  boshqaruv  dasturini  bajarilishini  nazorat  qilish  markazi  yaratildi.  Bu 
dasturni  anchagina  markaziy  va  maxalliy  boshqaruv  organlari  ma’kullab,  kupchiligi 
dasturning  mustakil  strukturasiga  ega  bulib,  ularga  korxonalararo  informatizatsiya 
jaraenini joriy qilishga javobgarligi yuklatildi. 
Natijada  davlat  boshqaruv  organlariga  yangi  texnologik  boshqaruv  usullari  kirib 
keldi.  Xususan,  UzASI  axborotiga  asosan  1ta  kompyuterga  3ta  davlat  ishchi  xodimi 
tugri  kelar  ekan,  vaxolanki  internetga  ulangan  1ta  kompyuterga  markaziy  davlat 
ishchi  xodimlarning  10%  i  ,  eki  ichki  korxona  ishchi  xizmatchilarining  7%  i  tugri 
kelar ekan. 

---

 
145 
Kupchilik  xollarda  markaziy  va  tuman  boshqaruv  organlarida  uzlarining  WEB 
saxifalari  va  lokal  kompyuter  turlar  urnatilgan  bulib  davlat  ishchi  xodimlarining 
7%sigina foydalana oladi. Xattoki ba’zi korxonalarda kompyuterlar turi korxonaning 
maxsus  maqsadlariga  yunaltirilgan  masalalarni  echishga  karatilib  tashqaridan 
informatsiya olishni ilojsiz kilib yaratilgan. 
O’zbekiston  xokimiyatining  axborot  resursi  bulib  Internet  tizimida  urnatilgan 
www.gov.uz
  portaldan  iborat.  U  uzbek,  rus  va  ingliz  tilida  ezilgan.  Lekin,  shuni 
aytish  lozimki bu portal  faqat  informatsiya olishga  muljallangan bulib WEB – karor  
va instrumentlarni olishning iloji yuk. 
O’zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Maxkamasining  20.08.2002  yilda  yaratilib  va 
2003 yilning oxirlarida tajriba sifatida tashki savdo tizimiga joriy kilinaetgan yagona 
elektron  axborot  tizim  (YAEAT)ni  kurishimiz  mumkin.  Davlatlar  urtasidagi 
bojxonaga  Markaziy  bank,  Davlat  solik  kumitasiga  va  Tashki  iktisodiy  aloka 
agentligiga  urnatilgan  bunday  tizim  mol-mulkni  utish  jaraenini  nazorat  qilishni 
engillashtiradi, tijoratchilarni uz kontraktlarni bajarishga erkinlik tug’diradi. 
Davlat mulkini sotish xaqidagi ba’zi bir informatsiyalar O’zbekiston Respublikasi 
Uy-joy  sotish  kumitasining  saytida  kursatilgan,  lekin  davlat  sotib  olishi  va  davlat 
mulkini sotish xakida umumiy informatsiya berilgan. 
Bir  necha  davlat  boshqaruv  apparati  ishchi  xodimlari  AKT  asosida  ishlashga 
qayta  tayerlandi.  SHunga  karamasdan  davlat  organlari  xodimlarining  AKT  bilan 
ishlash darajasi umuman past bulib, kolaversa davlat organlari ishchi xodimlari  bilan 
ular    karamogidagi  korxonalarning  shchi  xodimlari  bilimlari  orasida  ancha  fark 
qilishidir. AKTlarning xayotga joriy qilish surati etarli emasligining sabablaridan biri 
bulib  AKT  joriy  qilish  uchun  moliyalashtirishni  davlat  buyurtmasidan  maqsadli 
emasligidadir. 
O’zbekiston 
Respublikasida 
elektron 
xokimiyatning 
rivojlanishi 
ishlab 
chikarilgan dastur asosida olib boriladi.