R tursunova, G. Tursunova jahon musiqa tarixi



Download 6,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet60/104
Sana11.01.2022
Hajmi6,12 Mb.
#345999
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   104
Bog'liq
Jahon musiqasi tarixi (R. Tursunova)

II qism:
1  -  Iisus tergovi, yolg‘onchilarning dalolati, Petra voz kechishi 
va pushaymon qilishi, Iudani o‘z joniga qasd qilishi (№№37-53);
2 -  Golgofga yurish, Iso vafoti (№№54-72);
3  -   xochga  osilgan  Isoning  yechib  olinishi,  marsiya  (№№74-
78).
Asaming  №1  uvertyura  vazifasini,  №36  (alt  va  xor  ariyasi) 
ikkinchi qism prologi vazifasini bajaradi.
Har  bir  b o iim   Yevangelist  rechitativi  bilan  boshlanadi.  Unda 
bo‘layotgan  voqeliklar  haqida  ma’lumot  o‘rin  oigan.  Rechitativlar 
Yevangelist,  Petr,  luda,  Pontiya  Pilat nomidan  keladi.  Ulaming bari 
“secco  rechitativ”  turiga  mansub  bo‘lib,  “continuo  rechitativ”lami 
jo'rlik  partiyasida  organ  bajaradi.  Ularning  fonida  Isoning  yorqin 
nutqi  yangrab  (yuqori  bas):  uning  rechitativi  har  gal  torli  kvartet 
jo ‘rligida keladi.
Asarda  “secco  rechitativ”lardan  tashqari  jo ‘rIik  rechitativlar 
ham  mavjud. 
Ariozo 
-   undan  so‘ng  kelgan  ariyalarning  kirish 
qismídir. Ariozolarni volcal uslubi -  opera amaliyotiga yaqindir. Ular
92
www.ziyouz.com kutubxonasi


orkestr  j o ‘rligida,  ma’lum  yakkaxon  cholg‘u  bilan  birgalikda  ijro 
etiladi.  Ariozolarni  mazmunida  bo‘layotgan  voqealaming  tavsiloti, 
ulaming  muhokamasi  o‘rin  olib,  ulardan  so‘ng  kelgan  mazkur 
ariyalar uiarga lirik-falsafiy yakun yasab beradi,
Ariyalar  nomi  boim agan  xorlar  yakkaxonlarga  taqsimlanib, 
umumiy  his-tuyg‘ular,  qalb  harakati  aks  etish  uchun  mo‘ljallanib, 
ichki  kontrastlardan yiroq.  Ko‘p  ariyalar da capo  an’anaviy shaklda 
yozilgan.  Ular  orkestr  va  yakkaxonlar jo ‘rligida  ijro  etilib,  vokal- 
cholg‘u ansambllarga aylanib qoladilar.
Ariozolarning  ariyalarga  qardoshligi  quyidagi  jihatlar  bilan 
ko‘zga  tashlanadi:  a)  ular  Yevangeliya  matniga  emas,  balki  erkin 
she’riy  vaznga  asoslanadi;  b)  yorqin  melodik  ifodaviyligi,  shu- 
ningdek,  ariya va ariozo  o ‘rtasida ulami orkestr mavzulari,  umumiy 
vokal  ovozlar  va  cholg‘ular  bilan  bog‘liqlik  rishtalarida.  Ularning 
bunday  birlashuvi  “kichik  polifonik  turkumni”  eslatadi,  uning 
birinchi qismi nisbatan erkin bo‘lib, ikkinchisi muqaddima vazifasini 
o‘tasa,  so‘nggisi  mavzu  va  shakl  tuzilishi  bo‘yicha  birmuncha 
mukammaldir.
“Matfey bo‘yicha iztiroblar”ning eng jozibali ariyasi -  №47, “Er 
barme  dich”  (“Rahm  qil,  Tangrim!”).  Bu  butun  asar  -   “tavba 
qilish”ning eng yuqori pallasi  (ammo  asosiy fojiaviy  voqeliklar hali 
oldinda)  bo‘lib,  ariyadan  avval  Yevangelist  Petrning  voz  kechishi 
haqida  bayon  qiladi,  shu  bois,  ariya  musiqasi  qayg‘udan  alam 
chekkan Petr nidosi sifatida qabul qilinadi.
Alt  ovozi  skripkaning  solo  ovozi  bilan  omuhtaligida  yangrab, 
vokal-cholg‘u  duetni  tashkil  qiladi.  Musiqasi  qayg‘uli  h-moll 
tonalligida,  triolli-punktir  usulida  qadimgi  sitsiliana  raqsiga  yaqin 
bo‘lib, lamento ohangining o‘ziga xos xonishlarida tuziladi.
Xor nomerlari  ikki turga bo‘linadi:
• Yevangeliya matniga asoslangan xorlar (turbe).
• Baxning libretisti (Pikander) tomonidan yozilgan erkin she’riy 
vaznga asoslangan madrigal xorlari.
Aksariyat xorlar birinchi turga kiradi.  Ular asosan  hajman zieh
dramatik  va  harakatchan,  polifonik  usullar  bilan  rivoj  topadi.  Bu 
yerda  voqeliklar  ishtirokchilari  -   Isoning  shogirdlari,  ilk  taqvodor 
odamlar,  qo‘riqchilar  va  ularning  bevosita  gaplari  o‘rin  oigan. 
Shunday  qilib:  turbe  xorlari  harakatni  dramatik  rivojlantirishga
93
www.ziyouz.com kutubxonasi


ko'maklashadi.  Madrigal  xorlari  (jami  uchta -  №1,  №35  va №78 -  
yakuniy) birinchi qismga yakun yasaydi. Ulaming har biri katta hajmi 
bilan e ’tibomi tortadi.
Qadimgi  an’analarga sodiq holda,  “Matfey bo‘yicha iztiroblar” 
Golgof tog‘iga yurish kabi dramatik harakat ko‘rsatishdan boshlanadi 
(№1  xor). Ikki xoming partiyasi turlicha talqin qilinadi:  birinchi xor 
Isoni taqdiridan  iztirobli  ko‘z yosh  to‘kkanlar bo‘lsa,  ikkinchi x o r -  
“kim?”, “nima?” va “qayerga?” so‘zlari bilan ommaning voqeliklami 
kuzatib  borayotganini  havola  etadi.  Kechroq  yana  bir  xor  partiyasi 
qo'shiladi  (ko‘pincha  o ‘g‘il  bolalar  xori).  Mazkur  xor  “iztiroblar 
haftasi”da  ijro  etilgan  edi.  Bax  tomonidan  uni  asarga  kiritilishi 
ma’lum  ramziy  ma’noni  o ‘zida  aks  ettirgan.  Yakunida  xorlar 
birlashib, qayg‘u-alam va pushaymonli hissiyotlami gavdalaydi.
Yakuniy xor “Tinch tushda osuda yotgin” Iso Payg‘ambar bilan 
oxirgi  vidolashishi  b o iib ,  uni  tobutga  qo‘yish  sahnasini  namoyish 
qiladi.  Uning  musiqasi  elegik-hayotbaxsh  ohanglarda  tarannum 
etiladi.

Download 6,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   104




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish