R tursunova, G. Tursunova jahon musiqa tarixi



Download 6,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet74/104
Sana11.01.2022
Hajmi6,12 Mb.
#345999
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   104
Bog'liq
Jahon musiqasi tarixi (R. Tursunova)

“Sam son”  oratoriyasi.
  Mazkur  oratoriya  Gendel  uslubining 
yetuk  andozasi  boiib,  XVII  asr  ingliz  shoiri  Djon  Miltonning 
“Samson  -   kurashchi”  fojiasi  asosida  yaratilgan.  Asar  qahramonlik 
ruhiyati  bilan  kompozitorni  o ‘ziga jalb  qilgan.  Oratoriyaning  bosh 
g‘oyasi  -   insonlami  jasoratli  qahramonlikka  tayyor  bo'lishidir. 
Mavzu  ikki  bir-biriga  qarama-qarshi  xalqlarni  to‘qnashuviga 
asoslanadi. 
Bir  tomonda  mag‘lub  bo‘lgan,  qayg‘u-alam  chekib 
turgan Isroil xalqi, Samson va uning yaqinlari (otasi Manoa va do‘sti 
Mixa),  ikkinchi  tomonda  -   g ‘alaba  qozongan  filistimlyanlar  va 
ularning vakillari (Dalila va qo‘rqoq, maqtanchoq Xarafa).
Oratoriyaning uchinchi qismini yalpi uzviy bogMangan rivojlov 
bog‘Iab  turadi:  I  qism  (filistimlyanlar  bayrami,  shu  bayramga  ko'zi 
ojiz,  maxbus  Samsonni  olib  keladilar)  o‘z  ichida  qarama-qarshi 
kuchlami  ekspozitsiyasi  va  bosh  qahramon  tavsifini  namoyon etadi; 
II  qism  yangi  qahramonlar  tavsifi  bilan  e’tiborni  tortadi  (Dalila  va
109
www.ziyouz.com kutubxonasi


Xarafa)  va  ulami  o‘z  dushmanlariga  duch  kelishi  (Samon -  Dalila, 
Samson-Xarafa);  III  qismda  butun  dramani  avji  va  yechimi  -  
ibodatxonaning  vayron  qilinishi  va  Samsonning  qahramonona, 
jasoratli oiim in i tasvirlaydi.
Filistimlyanlami  birinchi  tavsifi  oratoriyaning  eng  boshida 
beriladi.  Bu  xor  b o iib   “Truba  chal,  timpan  o‘yna,  bugun  ulug‘ 
bayram  kuni”  (№2).  Xor  statikligi  va  birxilligi  bilan  ajralib  turadi: 
harbiy musiqa ruhida kelgan  Re-major,  lad-tonalligi -  noturg‘unlik, 
kamaysifat  kuy-ohanglar,  orkestrda  trubalar  jarangi,  baraban 
urmasini  eslatuvchi  aniq  ritm,  xor  va  orkestr  orasida  o‘zaro 
aytishuvlar misolida ko‘rinadi.  Xor  musiqasi  g‘alaba  qozonganlami 
quvonchini aks etishga qaratilgan. Unga qarama-qarshi  oratoriyaning 
so‘nggi va birinchi qismida -  Samsonning ruhiy ezilishlari aks etgan 
yakkaxon va xor nomerlar taqqoslanadi.  Ularni  orasida Samsonning 
ixcham  “Zulm,  tugalmas  zulm”  (№4),  ariyadan  so‘ng  kelgan 
isroilliklar xori “O,  ilk yaratilgan nur” (№5) va Manoa ariyasi  (№7), 
ma’lum m a’noda Samson tavsifi  b o iib , otasining fikru xayoli orqali 
namoyish etiladi.
Samsonning  ixcham  “Zulm,  tugalmas  zulm”  (№4)  ariyasi  “la­
mento”  opera kuylash uslubida bajarilgan.  Uning kuy ohangida yum- 
shoq  qo'shiq  ohanglar  boisa-da,  asar  rivoji  davomida  ular  dekla- 
matsion  ko'rinishga  aylanadi.  Torli  cholg‘ularni  jalb  qilinishi  uning 
kamerbop  jarangini  ta’minlab  beradi.  Musiqiy  shakli  -   yoyilgan 
davriyadir.
Filistimlyanlami  birinchi  xoriga nisbatan  isroilliklarni  xori  “O, 
ilk yaratilgan nur” birmuncha chuqur va serqirrali: uning musiqasida 
ham  ibodat  (birinchi  xor  boiim i),  ham  harakatga,  kurashga  undov 
(ikkinchi  b o iim   fuga)  o‘rin  oigan.  Dastlabki  boiim ning  o‘zida 
sirlangan  ichki  kontrastni  ham  ko‘rishimiz  mumkin:  “Y orugiik 
b o isin ” xor temasi  dadil kvarta aytimiga asoslangan b o iib , birinchi 
ibodat kuy-ohangiga taqqoslanadi.
Oratoriyaning  ikkinchi  qismi  birinchiga  nisbatan  dramaturgik 
jihatdan  murakkabroq.  Unda  qarama-qarshi  qahramonlami  to‘q- 
nashuvi,  kurashi  kiritilgan  b o iib ,  ular  nafaqat  yakkaxon  va  xor 
iavhaiar,  balki  ikki  duetlami  kiritilishi  bilan  ham  kengaytirilgan. 
Rivojlovni harakati yangi qahramon -  Dalila kiritilishi bilan bogiiq. 
Uning birinchi musiqiy tavsifi №14 ariyada o‘z aksini topadi.
110
www.ziyouz.com kutubxonasi


r
Makkor,  go‘zal  Dalila  Samsonni  o‘z  muhabbatiga  ishontirish 
harakatida  yumshoq,  kuychan  kuy  ohanglari  raqsbop  ritmlar  bilan 
uyg‘unlashib  ketgan.  Kuy  harakati  pauza,  aksentlami  siljishi  bilan 
ba’zida  almashib  turadi.  Musiqiy  rivojlov  takrorlami  variantlash 
usuliga asoslangan. Faktura nihoyatda tiniq. Yakunida Dalila ovoziga 
dugonalarining bir ovozli xori  hamroh  bo‘ladi va koloristik vazifani 
bajaradi.
Ariyadan  so‘ng  kelgan  Samson  va  Dalila  dueti  harakat  emas, 
balki  ko‘proq  umumiy  kayfiyat -   hayajonli  talpinishni  ko‘rsatishga 
qaratilgan  (Samson  Dalilani  haydab  yuborishi).  Musiqada  qarama- 
qarshi xarakterlar solishtirilishi yo‘q -  ikki ansambl  ishtirokchisi bir 
Download 6,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   104




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish